Poduszkowce pasażerskie SR.N4 typu Mountbatten

Zaprojektowane pod koniec lat 60. brytyjskie poduszkowce SR.N4 typu Mountbatten przez wiele lat były jednymi z największych poduszkowców na świecie, aż do pojawienia się radzieckich jednostek typu Żubr. Do naszych czasów przetrwał jeden z pięciu zbudowanych pojazdów tego typu.

Sukces osiągnięty przez pierwsze poduszkowce projektowane przez Christophera Cockerella sprawił, że w zakładach Saunders-Roe podjęto prace nad kolejnymi, znacznie większymi pojazdami tej klasy. Pierwsze prace nad nowym, dużym poduszkowcem pasażerskim rozpoczęto w sierpniu 1962 roku, jednak szybko je zarzucono ze względu na problemy z wybraną koncepcją (nowy poduszkowiec miał powstać w wyniku połączenia dwóch mniejszych SR.N2) oraz wyborem jednostki napędowej.

Dopiero w 1964 roku powrócono do pomysłu, głównie dzięki doświadczeniu zdobytemu przy pracach nad poduszkowcami SR.N5 i SR.N6. W 1965 roku na krótko przed powstaniem firmy British Hovercraft Corporation (w wyniku połączenia Saunders-Roe i Vickers Supermarine) rozpoczęto prace nad zarzuconym kilka lat wcześniej projektem SR.N4 (zachowano jednak tylko nazwę, ponieważ poduszkowiec konstruowano od podstaw).

Równocześnie z pracami nad poduszkowcem poszukiwano sposobu na skomercjalizowanie projektu. Przy planowanych rozmiarach pojazdu, idealnie nadawał się on do transportu pasażerów. Problemem było jednak znalezienie chętnych do zaryzykowania w nowy środek transportu. W wyniku prowadzonych rozmów BHC ostatecznie zdobyło zamówienia od trzech firm na 5 poduszkowców plus prototyp, który ukończono już w październiku 1967 roku. Jego pierwszy test na ladzie rozpoczął się 20 listopada, a testy na wodzie ruszyły 4 lutego 1968 roku.

Wyniki prób były bardzo dobre, w związku z czym prototyp przebudowano i dostosowano do przewozu pasażerów. Oficjalnie pierwszy SR.N4 o nazwie własnej Princess Margaret wszedł do służby w sierpniu 1968 roku, obsługując ruch pasażerski między Wielką Brytanią w Francją przez kanał La Manche. Dziennie poduszkowce wykonywały około 6 rejsów, trwających 35 minut (14 września 1995 roku SR.N4 04 pokonał kanał La Manche w rekordowym czasie 22 minut).

Równocześnie z budową kolejnych egzemplarzy SR.N4 rozpoczęto prace nad ich modernizacją w oparciu o doświadczenie z eksploatacji. W połowie lat 70. poduszkowce przebudowano do wersji MK II dysponującej lepszą aranżacją przestrzeni ładunkowej pozwalającą na zabranie na pokład 36 samochodów i 278 pasażerów (wobec 30 samochodów i 250 pasażerów w wersji Mk I). Wersje Mk I i Mk II miały 39,7 m długości i masę odpowiednio 165 i 200 ton. Napęd stanowiły 4 turbiny gazowe Rolls-Royce Proteus o mocy 3400 KM każda), zapewniające prędkość maksymalną 65-70 węzłów i rejsową 40-60 węzłów.

W 1979 roku SR.N4 01 i SR.N4 04 przebudowano do wariantu Mk III. Wersja ta miała 56,4 m długości i masę 320 ton. Zmodernizowano również silniki, zwiększając ich moc do 3800 KM. Dzięki powiększeniu kadłuba poduszkowiec mógł zabrać na pokład aż 418 pasażerów i 60 samochodów.

Wszystkie poduszkowce wykorzystywano w rejonie kanału La Manche na kilku trasach. W 1983 roku SR.N4 03 został wycofany z eksploatacji i rozebrany na części. Taki sam los spotkał w 1998 roku SR.N4 05. W 1993 roku z powodu pożaru  z eksploatacji wycofano SR.N4 06. Pozostałe trzy egzemplarze wykorzystywano do 2000 roku po czym wycofano je z eksploatacji i przekazano do Hovercraft Museum, gdzie egzemplarze 02 i 01 zostały zezłomowane z powodu kosztów utrzymania odpowiednio w 2004 roku i w marcu 2018 roku. Do naszych czasów przetrwał tylko egzemplarz SR.N4 04.

W swojej długiej karierze, poduszkowce SR.N4 kilkukrotnie ulegały uszkodzeniu podczas rejsów w trudnych warunkach pogodowych, ale tylko raz, 30 marca 1985 roku doszło do wypadku śmiertelnego. SR.N4 01 uderzył o falochron w Dover, a czterech pasażerów zginęło.