Carnot – jeden z najdziwniejszych francuskich pancerników

Francuska flota na przełomie XIX i XX wieku była zbieraniną dziwacznych okrętów wojennych, które mimo budowy seriami, znacząco się od siebie różniły. Przykładem takich jednostek były okręty wywodzące się z zbudowanego w 1897 roku pancernika Charles Martel. Jednym z nich był Carnot.

Pod koniec XIX wieku francuska flota wyraźnie ustępowała Royal Navy, z którą rywalizowała zarówno pod względem siły posiadanej floty jak i prestiżu. Głównym czynnikiem wpływającym na wyższość brytyjskich okrętów było budowanie ich w seriach liczących kilka jednostek i zamawianych za jednym razem, kiedy Francuzi projektowali, budowali i zamawiali po jednym okręcie danego typu. Punktem zwrotnym w rywalizacji między tymi krajami było wprowadzenie do służby brytyjskich pancerników typu Royal Sovereign. W odpowiedzi, Francuzi podjęli decyzję o budowie 5 nowych pancerników należących do typu Charles Martel. Chociaż według założeń, każdy z okrętów miał powstać według takich samych założeń, w praktyce zaowocowało to powstaniem różniących się od siebie wieloma elementami okrętów, które tylko częściowo posiadały zbliżone uzbrojenie i parametry.

Jednym z najbardziej oryginalnych okrętów tej nieformalnej serii był Carnot. Stępkę pod niego położono w lipcu 1891 roku, wodowanie miało miejsce trzy lata później 12 lipca 1894 roku, a do służby okręt wszedł 25 czerwca 1897 roku. Pancernik miał 114 m długości i wyporność 11 954 ton. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 16 300 ihp, zapewniające prędkość 17,8 węzła.

Carnot wyróżniał się skomplikowanym układem nadbudówek (z licznymi oknami), kształtem kadłuba oraz rozmieszczeniem uzbrojenia. Dwie najcięższe armaty kalibru 305 mm umieszczono pojedynczo w dwóch wieżach na dziobie i rufie a kolejne dwie armaty kalibru 274 mm umieszczono pojedynczo w wieżach po obu burtach. Dodatkowo okręt posiadał 8 armat kalibru 138 mm oraz dwie wyrzutnie torped kalibru 450 mm. Opancerzenie pancernika miało grubość 460 mm w pasie burtowym, 230 mm na pomoście bojowym oraz 380 mm na wieżach. Załoga liczyła 647 oficerów i marynarzy.

Za okręty siostrzane pancernika Carnot uznaje się cztery jednostki – Charles Martel, Jauréguiberry, Bouvet i Masséna. Różniły się one jednak między sobą konstrukcją nadbudówek i szczegółami konstrukcji, chociaż projektowano je w oparciu o takie same wytyczne.Pod względem technicznym jednostki te nie były ze sobą zunifikowane, w związku z czym dla każdej potrzebne było inne zaopatrzenie oraz części zamienne.

Podobnie jak wspomniane okręty, Carnot wszedł do służby najpierw w Flocie Śródziemnomorskiej, a w 1900 roku został oddelegowany do Floty Północnej. Warto dodać, że przed wejściem do służby Carnot oficjalnie nosił nazwę Lazare Carnot, ale zmieniono ją po zabójstwie prezydenta Francji, prawnuka Lazare Carnota, Marie François Sadi Carnot 25 czerwca 1894 roku.

Zaraz po wejściu do służby Carnot został włączony w skład międzynarodowej eskadry, która interweniowała na Krecie, w trakcie greckiego powstania przeciwko Imperium Otomańskiemu w latach 1897-1898. Po zakończeniu tej misji, pancernik brał udział w intensywnych ćwiczeniach i manewrach, w trakcie których na jaw zaczęły wychodzić wady jednostki (oraz siostrzanych pancerników). Największą z nich była tendencja do dużych przechyłów przy wysokim stanie morza, spowodowanych ciężką nadbudówką. Próbowano temu zaradzić poprzez usuwanie niektórych jej elementów oraz zamienienie ciężkich masztów bojowych lżejszymi, ale nie przyniosło to satysfakcjonujących rezultatów. Kolejnym istotnym problemem było duże ryzyko zalania wnętrza jednostki przez liczne okna i bulaje w kadłubie. W związku z tym część z nich na stałe zaspawano (ich ilość była tak duża, że wpływały niekorzystnie na wytrzymałość pancerza na ostrzał).

W kolejnych latach Carnot pozostawał w eksploatacji regularnie przechodząc między Flotą Północną a Śródziemnomorską. Po wejściu do służby pancerników typu Danton, starsze jednostki stały się całkowicie przestarzałe. W związku z tym przesuwano je do mniej istotnych eskadr. 11 stycznia 1913 roku Carnot został wycofany do rezerwy, a na początku 1914 roku podjęto decyzję o jego wycofaniu, argumentując to kosztami utrzymania bardzo specyficznej, niezunifikowanej jednostki dysponującej do tego słabym uzbrojeniem.  Co ciekawe, mimo wycofania ze służby Carnot cały czas traktowany był jako jednostka rezerwowa aż do planowanego wejścia do służby pancerników typu Normandie (których ostatecznie nigdy nie ukończono). Dopiero w 1922 roku podjęto decyzję o jego wykreśleniu z listy floty i zezłomowaniu w tym samym roku.

Carnot był bardzo oryginalną i nietypową jednostką. Jego charakterystyczna sylwetka stała się wręcz symbolem francuskich pancerników z przełomu XIX i XX wieku. Ze względu na to, że nie był on zunifikowany z pozostałymi jednostkami uważanymi za siostrzane dla niego, jego eksploatacja była trudna i problematyczna. Okręt nie wziął udziału w I wojnie światowej, jednak prawdopodobnie gdyby stało się inaczej, jego kariera nie należałaby do udanych.