Desant morski na nieprzygotowany brzeg to bardzo trudne i niebezpieczne zadanie, wymagające użycia specjalistycznych pojazdów desantowych. Najczęściej wykorzystywane są specjalne okręty i barki desantowe, ale niektóre armie używają również poduszkowców. W latach 80. w ZSRR zbudowano największe tego typu jednostki na świecie – poduszkowce desantowe typu Żubr (kod NATO – Pomornik).
Geneza
Na początku lat 70. w ZSRR do służby wprowadzono serię poduszkowców desantowych projektu 12321 Adelia. Jednostki te miały 47 m długości i mogły zabrać na pokład 80 ton ładunku, lub 4 czołgi PT-76 i 50 żołnierzy, lub 2 czołgi T-55 i 200 żołnierzy, lub 3 transportery piechoty i 100 żołnierzy.
Były to jedne z bardziej udanych jednostek tego typu, ale według radzieckiej doktryny wojennej, dysponowały zbyt małymi możliwościami transportowymi. W związku z tym już w połowie lat 70. radziecka Marynarka Wojenna zaczęła rozważać budowę nowych, znacznie większych poduszkowców. W 1978 roku podjęto decyzję o budowie jednostek projektu 12322 Żubr.
Początkowo miały one być uzupełnieniem jednostek typu Adelia, ale ostatecznie ze względu na koszty budowy i eksploatacji, stały się podstawowymi poduszkowcami desantowymi.
Poduszkowce desantowe typu Żubr
Prace projektowe nad nowymi poduszkowcami rozpoczęto w 1978 roku w biurze projektowym Ałmaz w Sankt-Petersburgu. Zakładano, że nowa jednostka będzie po prostu powiększonym poduszkowcem typu Adelia, dysponującym większymi możliwościami transportowymi i mocniejszą konstrukcją.
Budowę pierwszego prototypu Żubra rozpoczęto 23 lutego 1983 roku, wodowanie miało miejsce 9 października 1985 roku po czym po zakończeniu prac wyposażeniowych jednostkę skierowano do testów, które trwały do 1988 roku. W wyniku prób wprowadzono wiele drobnych zmian technicznych, ale ogólnie konstrukcja poduszkowca okazała się bardzo udana. W 1987 roku rozpoczęto więc produkcję seryjną. Łącznie zamówiono 17 egzemplarzy, ale upadek Związku Radzieckiego sprawił, że ostatecznie powstało 15 jednostek, z których większość trafiła na eksport.
Poduszkowce projektu 12322 Żubr mają wyporność maksymalną 555 ton i 57 m długości. Napęd stanowi 5 turbin gazowych Kuzniecow NK-12MV o mocy 11 836 KM każda. Do poruszania się, wykorzystywane są trzy wirniki, umieszczone z tyłu kadłuba. Prędkość maksymalna wynosi 63 węzły, a zasięg 560 km.
Uzbrojenie i wyposażenie jednostek Rosyjskich, Chińskich i ex-greckich nieznacznie się różni, ale standardowo składa się z dwóch armat AK-630 kalibru 30 mm, dwóch wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych MS-227 Ogon kalibru 140 mm (22 rakiety każda plus zapas 88 kolejnych rakiet) oraz ręcznych wyrzutni przeciwlotniczych Strieła-2 lub Strieła-3.
Poduszkowce mogą zabrać na pokład 3 czołgi podstawowe o masie do 150 ton lub 10 transporterów opancerzonych i 140 żołnierzy, lub 8 bojowych wozów piechoty lub 8 pojazdów amfibijnych. Pomieszczenia dla desantu mogą normalnie pomieścić 140 żołnierzy, ale w razie potrzeby możliwe jest rozmieszczenie dodatkowych łóżek, dzięki czemu łącznie na pokładzie może podobno przebywać około 500 żołnierzy.
Pomieszczenia desantowe mogą być szczelnie zamykane zapewniając ochronę przed skutkami użycia broni masowego rażenia.
Eksploatacja
Historia eksploatacji poduszkowców typu Żubr jest bardzo zagmatwana. Jednostki zaczęto budować krótko przed rozpadem Związku Radzieckiego w kilku stoczniach. Część jednostek i nieukończonych kadłubów znalazła się w rękach ukraińskich, a wiele nieukończonych rosyjskich egzemplarzy zezłomowano. Nie ma również zgodności co do pochodzenia poszczególnych egzemplarzy poduszkowców, które są obecnie eksploatowane.
Na początku lat 90-tych w ZSRR znajdowało się 8 gotowych poduszkowców typu Żubr. W momencie rozpadu Związku Radzieckiego, 5 jednostek trafiło w ręce Ukraińskie. Rosjanie wycofali z eksploatacji jeden poduszkowiec, pozostawiając jedynie jednostki MDK-50 i MDK-94 wprowadzone do służby odpowiednio 30 października 1990 roku i 15 października 1991 roku.
W latach 2000-2005 poduszkowce typu Żubr trafiły do Greckiej Marynarki Wojennej. Jeden poduszkowiec pochodził z Rosji, jeden zbudowano na Ukrainie z dostępnych tam części a dwa kolejne poduszkowce powstały w Rosji. Była to wyjątkowa transakcja, ponieważ Grecja zakupiła jednostki budowane według standardów rosyjskich a nie NATO-wskich. Jednostki otrzymały nazwy HS Kefalonia, HS Ithaki, HS Kerkyra i HS Zakynthos.
12 kwietnia 2009 roku Chiny zamówiły na Ukrainie 4 poduszkowce typu Żubr oznaczone na potrzeby eksportowe jako jednostki projektu 958 Bison. Dwie jednostki miały powstać na miejscu, a dwie kolejne już w Chinach. Dodatkowo w ramach kontraktu o wartości 315 mln dolarów przekazano licencję na budowę kolejnych poduszkowców w Chinach.
Chiny otrzymały w ramach kontraktu jeden poduszkowiec zbudowany na początku lat 90. – MDK-93, niewykorzystywany przez Ukraińską Flotę. Jednostkę wyremontowano i zmodernizowano. W 2014 roku w Chinach znalazły się obie zamówione na Ukrainie jednostki. Pod koniec 2014 roku pojawiła się informacja o sprzedaży wszystkich czterech greckich poduszkowców do Chin. W mediach pojawiło się kilka publikacji, ale ostatecznie informacje te nie znalazły potwierdzenia. Obecnie Grecy, ze względu na koszty prawdopodobnie wykorzystują operacyjnie tylko jeden lub dwa z czterech posiadanych poduszkowców.
W 2014 roku zakończono budowę dwóch chińskich poduszkowców, a rok później do służby weszła trzecia jednostka. Czwarta jest obecnie w budowie. W eksploatacji pozostają również dwa rosyjskie poduszkowce i prawdopodobnie cztery greckie.
| Nazwa | Wejście do służby | Użytkownik | Uwagi |
| MDK-50 | 30 października 1990 r. | Rosja | w eksploatacji |
| MDK-51 | 10 października 1988 r. | ZSRR/Rosja | zezłomowany |
| MDK-57 | 30 grudnia 1988 r. | ZSRR/Ukraina | zezłomowany |
| MDK-93 | 30 grudnia 1991 r. | Ukraina/Chiny | w eksploatacji |
| MDK-94 | 15 października 1991 r. | Rosja | w eksploatacji |
| MDK-100 | 26 czerwca 1993 r. | ZSRR/Ukraina | zezłomowany |
| MDK-119 | – | – | nieukończony |
| MDK-120 | – | – | nieukończony |
| MDK-122 | 2 stycznia 1990 r. | ZSRR/Rosja | zezłomowany |
| MDK-123 | 30 grudnia 1989 r. | ZSRR/Ukraina | zezłomowany |
| MDK-118/L180 | 29 sierpnia 1994 r. | Grecja | HS Kefalonia |
| L181 | 3 luty 2001 r. | Grecja | HS Ithaki |
| L182 | 28 maja 2001 r. | Grecja | HS Kerkyra |
| L183 | 25 lipca 2004 r. | Grecja | HS Zakynthos |
| ? | 2014 r. | Chiny | zbudowany na Ukrainie jako Projekt 958 Bizon |
| 3325 | marzec 2014 | Chiny | pierwszy poduszkowiec zbudowany w Chinach |
| 3326 | 28 grudnia 2015 r. | Chiny | w eksploatacji |
| 3327 | – | Chiny | w budowie |
Poduszkowce desantowe
Poduszkowce typu Żubr są największymi poduszkowcami desantowymi na świecie. Olbrzymie możliwości transportowe, silne uzbrojenie i możliwość operowania na nieprzygotowanych plażach sprawiają, że są to bardzo użyteczne jednostki. Z drugiej strony koszty eksploatacji są olbrzymie, przez co jednostki te są sporym obciążeniem dla budżetu.
Rosjanie regularnie wykorzystują obie posiadane jednostki, które często ćwiczą na plażach, gdzie… straszą turystów. W sieci dostępnych jest sporo filmików przedstawiających jak te olbrzymie jednostki lądują w pobliżu kurortów wakacyjnych. Chociaż robią olbrzymie wrażenie, w przypadku Federacji Rosyjskiej jednostki te mają małe możliwości bojowe.
Dwa poduszkowce, które mogą przewieść łącznie około 300 żołnierzy i 6 czołgów, dużego desantu nie poprowadzą. Znacznie lepiej wygląda sytuacja Chińskiej Floty, która łącznie będzie dysponować 8 poduszkowcami. Taka flota stanowi już konkretną siłę bojową, która może być wykorzystana w desantach na różnych spornych wyspach na Pacyfiku. Warto pamiętać, że Chiny mogą spokojnie rozpocząć produkcję kolejnych Żubrów/Bizonów.
