Postać Edmunda Romana Orlika zapisała się już na stałe w polskiej historii, chociaż jego wojenny życiorys z jednej strony niesamowity, nigdy nie został w pełni potwierdzony. Mimo to uznaje się go za pierwszego polskiego i ogólnie jednego z pierwszych asów pancernych w historii. Według różnych źródeł we wrześniu 1939 roku zniszczył swoją tankietką TKS od 7 do nawet 13 niemieckich czołgów.

Edmund Roman Orlik urodził się 26 stycznia 1918 roku w Rogoźnie. Jego ojciec był pilotem, ale zginął w trakcie wojny kilka miesięcy przed narodzinami syna. Po zakończeniu szkoły, Edmund zgłosił się na ochotnika do służby wojskowej i odbył przeszkolenie w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie. Po trwającym rok szkoleniu, rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej oraz pracę w urzędzie pocztowym. Liczne szkolenia i wymagająca praca sprawiły jednak, że musiał przerwać naukę.

Edmund Roman Orlik
Edmund Roman Orlik

Został zmobilizowany 25 sierpnia 1939 roku i przydzielony w stopniu plutonowego podchorążego do szwadronu czołgów 71 Dywizjonu Pancernego wchodzącego w skład Wielkopolskiej Brygady Kawalerii działającej w ramach Armii Poznań. Objął dowodzenie nad szwadronem tankietek TKS (źródła nie są w tym miejscu zgodne, ponieważ wiadomo, że Orlik dowodził tankietką TKS z nkm 20 mm, ale nie wiadomo, czy pozostałe pojazdy w jego pododdziale również były uzbrojone w nkm-y czy też były to tankietki TK-3 z karabinami maszynowymi).

Pierwszym sukcesem Edmunda Orlika był udział w bitwie pod Brochowem, 14 września 1939 roku. Podczas tego starcia miał unieruchomić 3 niemieckie czołgi (niektóre źródła mówią o zniszczeniu 3 czołgów). 18 września Orlik wziął udział w starciu pod Pociechą w Puszczy Kampinowskiej, gdzie podczas prowadzenia rozpoznania, oddział Orlika natknął się na 3 niemieckie czołgi.

Edmund Roman Orlik przy swojej tankietce
Edmund Roman Orlik przy swojej tankietce

Dzięki przygotowanej pospiesznie zasadzce, udało się zniszczyć wszystkie czołgi – prawdopodobnie były to 2 PzKpfw 35(t) oraz 1 PzKpfw IV Ausf. B. Dowódcą czołgu PzKpfw IV był książę raciborski, Wiktor IV Albrecht von Ratibor. Ze względu na brak dokumentów opisujących to starcie, jego przebieg znany jest głównie z relacji Orlika spisanej przez Janusza Magnuskiego.

Według Magnuskiego, wszystkie niemieckie czołgi zniszczył sam Edmund Orlik, ponieważ tylko jego tankietka uzbrojona była w nkm kalibru 20 mm. Według innych źródeł wszystkie 3 tankietki były uzbrojone w nkm-y, a niektóre źródła nawet nie wymieniają Orlika jako uczestnika tego starcia. Przyjmuje się jednak, że wszystkie czołgi zostały zniszczone przez Orlika.

Zdjęcie opisywane jako zniszczony czołg Wiktora IV Albrechta von Ratibora
Zdjęcie opisywane jako zniszczony czołg Wiktora IV Albrechta von Ratibora

Już następnego dnia, Edmund Orlik wziął udział w bitwie o Sieraków, gdzie polskie oddziały zniszczyły lub uszkodziły 20 niemieckich czołgów. Orlikowi przypisuje się trafienie 7 z nich. Tutaj również nie ma dokładnych informacji o tym starciu i nie wiadomo ile z tych 7 czołgów zostało zniszczonych, a ile uszkodzonych. Wiadomo jedynie, że Orlik wziął do niewoli 2 jeńców.

W kolejnych dniach Edmund Orlik wraz z swoimi żołnierzami przebijał się do Warszawy i wziął udział w obronie miasta (bez dalszych sukcesów w niszczeniu niemieckich czołgów). Następnie zgodnie z rozkazami zniszczył swój pojazd i ukrył się przed Niemcami. W kolejnych latach kilkukrotnie zmieniał miejsce zamieszkania, przebywając m.in. w Poznaniu, Lwowie i Warszawie oraz ożenił się i założył rodzinę.

Zdjęcie opisywane jako zniszczony czołg Wiktora IV Albrechta von Ratibora
Zdjęcie opisywane jako zniszczony czołg Wiktora IV Albrechta von Ratibora

Po wojnie Edmund Orlik studiował na Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, jednak nie uzyskał dyplomu i tytułu magistra z przyczyn politycznych. Mimo to rozpoczął pracę w Łodzi jako architekt i zaprojektował wspólnie z Eugeniuszem Budlewskim m.in. gmach Biblioteki Uniwersyteckiej, a także kilka innych budynków. Następnie przeniósł się do Wrocławia, gdzie ostatecznie uzyskał tytuł magistra, a później przeniósł się do Opola. Zmarł w wyniku wypadku 8 kwietnia 1982 roku.

Edmund Roman Orlik był utalentowanym architektem, ale w historii zapisał się również jako jeden z najskuteczniejszych polskich pancerniaków i jeden z pierwszych asów pancernych. Niestety brak dokumentów z czasów kampanii wrześniowej sprawia, że nie można w pełni potwierdzić jego wojennych dokonań. W związku z tym przypisuje się mu nawet do 13 zniszczonych czołgów, chociaż w rzeczywistości mógł zniszczyć zdecydowanie mniej pojazdów, ponieważ część mógł tylko uszkodzić albo unieruchomić.

Tankietka TKS
Tankietka TKS
Wspieraj SmartAge.pl na Patronite
Udostępnij.