Kinematografia wojenna pełna jest znakomitych filmów przedstawiających losy żołnierzy, zwłaszcza wojsk lądowych. Rzadziej powstają filmy o lotnikach, a jeszcze rzadziej dobre filmy o lotnikach. Jednym z takich filmów jest wyprodukowany w 1990 roku dramat wojenny Ślicznotka z Memphis, który mimo upływu lat jest jednym z najlepszych filmów wojennych o lotnictwie.
Film Ślicznotka z Memphis (ang. Memphis Belle) miał swoją premierę 7 września 1990 roku (a 12 października trafił do USA). Opowiada on historię załogi bombowca B-17 o nazwie własnej Memphis Belle, która wyrusza na swój ostatni, 25 lot bojowy, po którym ma wrócić do kraju, jako pierwsza załoga amerykańskiego bombowca z 8 Armii Powietrznej, która wykonała wszystkie loty bez strat.
Rutynowa misja nie przebiega jednak tak jak powinna, a załoga musi nie tylko odpierać ataki wrogich myśliwców, ale również walczyć o przetrwanie w poważnie uszkodzonym bombowcu. Mimo to docierają do bazy wykonawszy zadanie… tak jak załoga prawdziwego bombowca B-17 o nazwie Memphis Belle, która 19 maja 1943 roku wykonała swój ostatni 25 lot bojowy.
Film mimo uwzględnienia prawdziwej historii, jest dziełem fikcyjnym, a przedstawiona w nim historia znacznie odbiega od prawdziwych losów Memphis Belle. Zgadza się tylko to, że taki samolot istniał i faktycznie był jednym z pierwszych, którego załoga wykonała swoje 25 misji nad Europą. Mimo to film Ślicznotka z Memphis jest ogólnie bardzo dobrym filmem, który dosyć wiernie (z kilkoma błędami) pokazuje jak wyglądały misje amerykańskich bombowców podczas dziennych nalotów na okupowaną przez Niemcy Europę.
O filmie
Film Ślicznotka z Memphis powstał w oparciu o zmodyfikowaną wersję filmu Memphis Belle: A Story of a Flying Fortress z 1944 roku. Reżyserem filmu był Michael Caton-Jones (był to jego trzeci film, a w kolejnych latach wyreżyserował jeszcze takie znane filmy jak Rob Roy czy Szakal). Producentami filmu byli David Puttnam i Catherine Wyler. Muzykę skomponował George Fenton, a za zdjęcia odpowiadał David Watkin.
W rolach głównych wystąpili m.in. Matthew Modine, Eric Stoltz, Sean Astin, Harry Connick Jr., Reed Diamond, Tate Donovan, John Lithgow, D. B. Sweeney, Billy Zane, Courtney Gains i Neil Giuntoli. Budżet filmu wyniósł 23 mln dolarów.
Podczas kręcenia filmu wykorzystano 5 bombowców B-17, z których 4 należały do typu B-17G, różniącego się znacznie od wersji B-17F, m.in. przednią, zdalnie sterowaną wieżyczką pod nosem. Dwa samoloty pochodziły z USA, dwa z Francji a jeden z Wielkiej Brytanii (był to bombowiec o nazwie własnej Sally B, który do dziś lata). Jeden z bombowców uległ wypadkowi w trakcie prac nad filmem i został całkowicie zniszczony – maszyna uderzyła o drzewo w trakcie kołowania i spłonęła, ale nikt z załogi nie odniósł poważniejszych obrażeń. Ponadto w filmie zagrały myśliwce North American P-51D Mustang i Hispano Aviación HA-1112 Buchon, które zagrały niemieckie Messerschmitty Bf-109.
Dodatkowo ekipa wykorzystywała bombowiec North American B-25 Mitchell jako główny samolot do filmowania oraz Grummana TBM Avenger, jako maszynę zapasową. Ponadto na potrzeby filmu przygotowano około 5 modeli w skali 1/6, z których jeden zniszczono w scenie awaryjnego lądowania. Zmodyfikowane B-17 wykorzystywano do odtworzenia całej formacji, regularnie zmieniając ich oznaczenia. Samą Ślicznotkę z Memphis grały dwa różne samoloty – jeden do ujęć zewnętrznych, drugi do wewnętrznych. Jedną z tych maszyn była Sally B.
Ciekawostki:
- wujek aktora Matthew Modeine’a, Wylder Modine, był pilotem B-17 podczas II wojny światowej. Aktor nosił w filmie jego mundur i kurtkę,
- wiersz, który czyta radiooperator, grany przez Erica Stoltza to wiersz „An Irish Airman Foresees His Death”, autorstwa Williama Butlera Yeatsa,
- w filmie miała pojawić się postać grana przez Sandrę Bullock, ale jej sceny usunięto podczas przygotowywania finalnego scenariusza,
- ujęcia widoczne w scenie, w której oficer prasowy czyta listy rodzin poległych lotników to oryginalne nagrania z kamer niemieckich i amerykańskich maszyn z czasów II wojny światowej,
- pilotem, który przetransportował na potrzeby filmu jeden z bombowców B-17 z USA do Europy był Don Clark, który podczas II wojny światowej był pilotem myśliwca Republic P-47 Thunderbolt,
- Pierwotnie film miał opowiadać historię brytyjskich lotników, ale zmieniono ją na historię amerykańskiej załogi,
- pierwotnie tytuł film miał brzmieć Southern Belle, aby uniknąć problemów prawnych, ale członkowie oryginalnej załogi Memphis Belle zgodzili się na wykorzystanie nazwy ich maszyny,
- ojcem producentki filmu, Catherine Wyler jest William Wyler, który wyreżyserował film Memphis Belle: A Story of a Flying Fortress z 1944 roku,
- w filmie miał pojawić się większy fragment poświęcony załodze naziemnej, odpowiedzialnej za przygotowanie samolotu to lotu, ale ostatecznie sceny te usunięto. Pozostawiono tylko kilka ujęć głównego mechanika, ale nigdzie nie zaznaczono, że należał on do załogi naziemnej Memphis Belle.
Najważniejsze błędy w filmie:
- zapewniające bombowcom eskortę myśliwce P-51 Mustang w filmie zostały zagrane przez maszyny w wersji D, ale w maju 1943 roku w Europie latały cały czas starsze wersje tych myśliwców, dodatkowo miały one odrzucane zbiorniki paliwa, które zapewniały zasięg pozwalający na eskortowanie formacji aż do celu,
- B-17 w filmie mają jednolity zielony kolor, w rzeczywistości samoloty pokryte był licznymi plamami w innych odcieniach zieleni. Spowodowane było to wykorzystywaniem innych farb do malowania naprawionych elementów i wymienionych blach,
- w filmie bombardier Memphis Belle, która prowadziła atak zrzuca bomby ręcznie, a w rzeczywistości zrzut odbywał się automatycznie na podstawie wprowadzonych wcześniej do celownika danych, pozostałe załogi zrzucały bomby ręcznie po zauważeniu zrzutu z maszyny prowadzącej,
- formacja B-17 wykonuje ponowne podejście do celu po pierwszej nieudanej próbie ataku, ale w rzeczywistości takich operacji nie prowadzono,
- mimo utraty dolnej wieżyczki, pojawia się ona w końcowych scenach filmu.
Prawdziwa Memphis Belle
Historia prawdziwego bombowca B-17 o nazwie Memphis Belle rozpoczęła się w 1942 roku. Samolot wyprodukowano i dostarczono USAAF 15 lipca 1942 roku jako Boeing B-17F Flying Fortress i nadano numer seryjny 41-24485. Numer konstrukcyjny samolotu to 3170. We wrześniu 1942 roku samolot trafił do 92st Bombardment Group w Dow Field, w stanie Maine, skąd 30 września trafił do Prestwick w Szkocji. Następnie 14 października maszyna została przeniesiona do bazy RAF Bassingbourn w Anglii. Samolot przydzielono do 324th Bomb Squadron.
Dowódcą załogi bombowca został kapitan Robert K. Morgan ur. 21 lipca 1918 roku, zm. 15 maja 2004 roku). Drugim pilotem był kapitan James A. Verinis. Resztę załogi stanowili:
- Nawigator: kapitan Charles B. Leighton
- Bombardier: kapitan Vincent B. Evans
- Górny strzelec, pierwszy inżynier pokładowy: Leviticus „Levy” Dillon
- Górny strzelec, drugi inżynier pokładowy: Eugene Adkins
- Górny strzelec, trzeci inżynier pokładowy: Harold P. Loch
- Radiooperator: Robert Hanson
- Dolny strzelec: Cecil Scott
- Prawy strzelec: E. Scott Miller
- Drugi Prawy strzelec: Casmer A „Tony” Nastal
- Lewy strzelec: Clarence E. „Bill” Winchell
- Tylni strzelec: John P. Quinlan
- Dowódca załogi: Joe Giambrone
- Maskotka: Stuka, Szkocki terrier
Pierwsza misja bombowca, atak na Brest, miała miejsce 7 listopada 1942 roku. W kolejnych lotach Memphis Belle bombardowała m.in. St. Nazaire, Lorient, Wilhelmshaven, Rotterdam, Kilonię i Bremę. Ostatnim celem była Kilonia, którą zbombardowano 19 maja 1943 roku. Warto w tym miejscu dodać, że oprócz wspomnianych dokładnie 26 misji, a nie 25, załoga wykonała jeszcze 4 loty na innych egzemplarzach B-17. W trakcie tych misji bombardowali m.in. dwukrotnie Antwerpię. W trakcie tych lotów załodze zaliczono 8 zestrzelonych samolotów wroga.
Zgodnie z zasadą, po wykonaniu odpowiedniej ilości misji, załoga wracała do USA na odpoczynek i nowe przydziały. Zanim jednak to się stało, Memphis Belle miała wziąć udział w serii lotów promocyjnych, których zadaniem było promowanie obligacji wojennych. Podczas tych lotów maszyną dowodził kapitan Morgan, a drugi pilot, kapitan Verinis odbył jeszcze 16 misji jako samodzielny dowódca. Warto dodać, że Memphis Belle nie była jednak pierwszym bombowcem 8 Armii, który wykonał 25 misji bojowych. 13 maja 1943 roku tytuł ten przypadł załodze bombowca B-17 o nazwie Hell’s Angels.
Po zakończeniu lotów promocyjnych 23 grudnia 1943 roku, samolot trafił MacDill Field na Florydzie, gdzie wykorzystywano go jako samolot treningowy i szkolny dla załóg naziemnych. W tej roli używano go do końca wojny, a następnie przeniesiono do Altus AAF w Oklahomie, gdzie trafił na składowisko. Zapewne samolot zostałby zezłomowany, gdyby nie Walter Chandler, który odnalazł bombowiec przypadkowo na składowisku i poprzez władze miasta Memphis zakupił maszynę za 350 dolarów (współcześnie około 5690 dolarów). W lipcu 1946 roku bombowiec trafił do Memphis o własnych siłach, a następnie trafił do magazynu, w którym przechowywano go do 1949 roku. Dopiero wówczas wystawiono go publicznie przy arsenale Gwardii Narodowej.
Będący pomnikiem samolot powoli niszczał aż do lat 80. Działały na niego nie tylko warunki atmosferyczne ale też wandale, którzy rozkradli większość jego wyposażenia. W 1987 roku zdekompletowany bombowiec trafił do Mud Island na rzece Missisipi, gdzie dalej niszczał. W 2003 roku pojawił się pomysł utworzenia nowego muzeum, w którym umieszczono by historyczny bombowiec. W 2004 roku National Museum of the United States Air Force przekazało informację, że chce wyremontować Memphis Belle i ewentualnie umieścić ją w swoim muzeum w bazie Wright-Patterson w Dayton, w stanie Ohio.
Na przełomie września i października 2005 roku bombowiec po częściowej naprawie przez stowarzyszenie opiekujące się maszyną przez ostatnie lata został zaprezentowany podczas pokazów lotniczych w Millington w stanie Tennessee, a następnie trafił do muzeum, gdzie rozpoczęto jego remont. Władze muzeum stwierdziły, że nie licząc przygotowań, odbudowa maszyny zajmie 10 lat. W 2009 roku zakończono przygotowania, w trakcie których zdobyto wyposażenie i przygotowano dokumentację i rozpoczęto żmudny proces odbudowy bombowca. Ten zakończył się oficjalnie 17 maja 2018 roku. Od tego czasu samolot jest cały czas dostępny dla zwiedzających, ale nie jest lotny.
