Pancerniki typu Kawachi – pierwsze japońskie dreadnoughty

Gdyby nie problemy finansowe, za pierwszy nowoczesny pancernik uznawano by japońskie okręty typu Satsuma. Ostatecznie to HMS Dreadnought zapoczątkował nowy morski wyścig zbrojeń i doprowadził do powstania nowej klasy pancerników – tzw. dreadnoughtów. Japonia dopiero w 1909 roku rozpoczęła budowę pierwszych takich jednostek, którymi były okręty typu Kawachi (lub Settsu).

Geneza

Początek XX wieku przyniósł wiele zmian w rozwoju okrętów wojennych. Duży wpływ na to miała Bitwa pod Cuszimą, gdzie japońska flota dzięki odpowiedniemu dowodzeniu rozgromiła rosyjską flotę. Starcie to miało olbrzymi wpływ na rozwój okrętów wojennych oraz przede wszystkim sposób wykorzystania jednostek liniowych. W tym samym czasie, w cieniu bitwy rodziła się rewolucja w budownictwie okrętowym, głównie za sprawą japońskich pancerników typu Satsuma.

Okręty miały być uzbrojone w 12 dział kalibru 305 mm, dzięki czemu byłyby najpotężniejszymi okrętami wojennymi na świecie. Z powodu problemów finansowych, ostatecznie dwa pancerniki tego typu uzbrojono w 4 działa kalibru 305 mm i 12 dział kalibru 254 mm. W tej konfiguracji jednostki te był dalej potężnie uzbrojone, ale w praktyce niewiele różniły się od wcześniejszych projektów. Mimo zwycięstwa, Wojna rosyjsko-japońska w latach 1904-1905 utrudniła dalszą rozbudowę japońskiej floty z powodów finansowych. W tym czasie inne floty świata wprowadziły do służby własne pancerniki budowane według koncepcji all-big-guns. Ostatecznie palmę pierwszeństwa w rozwoju pancerniku uzyskała Wielka Brytania dzięki HMS Dreadnought.

Japonia również kontynuowała rozwój swojej floty, a podstawą prac stał się program Osiem-Osiem, zakładający potrzebę posiadania ośmiu pancerników i ośmiu krążownik pancernych. Pierwszymi pancernikami zamówionymi w ramach tego programu były dwa okręty typu Kawachi (znane również jako jednostki typu Settsu).

Pierwsze japońskie dreadnoughty

Zamówienie na nowe pancerniki złożono 22 czerwca 1907 roku. Z powodu braku odpowiednich funduszy, budowę jednostek rozpoczęto jednak dopiero w 1909 roku. 18 stycznia 1909 roku w stoczni w Kure położono stępkę pod Settsu, a 1 kwietnia w stoczni Yokosuka położono stępkę pod Kawachi. Chociaż obie jednostki należały do tego samego typu, różniły się od siebie konstrukcją. Budowa Kawachi szła szybciej, przez co okręt zwodowano 15 października 1910 roku, a do służby wszedł 31 marca 1912 roku. Wodowanie Settsu miało miejsce 30 marca 1911 roku, a do służby okręt wszedł 1 lipca 1912 roku.

Nowe pancerniki miały 160 m długości i wyporność standardową 22 183 ton. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe o mocy 25 000 KM zapewniające prędkość maksymalną 21 węzłów i zasięg 2700 mil morskich (5000 km) przy prędkości 18 węzłów. Pancerz miał grubość 127-305 mm w pasie burtowym, 29 mm na pokładzie, 279 mm na wieżach, 152-254 mm na mostku i 229-279 na barbetach. Uzbrojenie główne składało się 12 dział kalibru 305 mm, jednak z powodu zmian projektowych cztery działa umieszczone na dziobie i rufie miały dłuższe lufy. Dodatkowo pancerniki posiadały 10 dział kalibru 152 mm, 8 dział kalibru 120 mm, 12 dział kalibru 76 mm i 5 wyrzutni torped kalibru 457 mm. Załoga liczyła 986-999 oficerów i marynarzy.

Koszt budowy jednego okrętu wyniósł około 11 130 000 jenów w przypadku Kawachi i 11 010 000 w przypadku Settsu. Początkowo kariera obu okrętów przebiegała spokojnie, ponieważ obie jednostki był wykorzystywane podczas intensywnych treningów. 3 października 1912 roku Kawachi asystował przy akcji gaśniczej na pokładzie pancernika Mikasa. Podczas I wojny światowej oba okręty brały udział w ostrzale niemieckich fortyfikacji w trakcie oblężenia chińskiego portu Quingdao kontrolowanego przez Cesarstwo Niemieckie.

Na przełomie 1916 i 1917 roku oba pancerniki wysłano do stoczni na zakrojony na szeroką skalę remont połączony z modernizacją. Po zakończeniu prac okręty wróciły do służby, ale dla Kawachi zakończyła się ona przedwcześnie 12 lipca 1918 roku, kiedy to na pokładzie doszło do wypadku i eksplozji magazynu amunicyjnego. Znajdujący się w zatoce Tokuyama okręt zatonął, a śmierć poniosło 600 członków załogi – uratowano 433 osoby. Z czasem wrak częściowo rozebrano, ale jego pozostałości dalej są na dnie. Przeprowadzone śledztwo nie wykazało jednoznacznej przyczyny eksplozji. Rozważano podpalenie, ale za najbardziej prawdopodobną przyczynę uznano samoczynny zapłon ładunków miotających.

Kariera Settsu była niewiele dłuższa. Po zakończeniu remontu jeszcze kilkukrotnie modernizowano uzbrojenie pancernika, instalując m.in. działa przeciwlotnicze. 6 listopada 1919 roku rozpoczęto modernizację, w ramach której wymieniono kotły. Po zakończeniu prac okręt pozostawał w eksploatacji do 1 października 1923 roku, kiedy to wycofano go i rozbrojono na mocy postanowień traktatu waszyngtońskiego. Wieże artylerii głównej wykorzystano jako artylerię nadbrzeżną, a sam okręt dopancerzono i wykorzystywano jako okręt-cel. W latach 1935-1937 ex-pancernik przystosowano do sterowania drogą radiową – aparaturę sterującą zamontowano na niszczycielu Yakaze.

Co ciekawe, mimo nowej roli, Settsu wykorzystywano również jako jednostkę transportową i pomocniczą. Podczas II wojny światowej wykorzystywano go jako okręt-cel na Morzu Japońskim. 24 lipca 1945 roku dawny pancernik został zaatakowany przez należące do US Navy myśliwce Grumman F6F Hellcat, które obrzuciły go bombami. Chociaż uzyskano tylko jedno bezpośrednie trafienie, pozostałe bomby eksplodowały na tyle blisko, że doszło do licznych przecieków. Dowodzący okrętem kapitan Masanano Ofuji podjął decyzję o wyrzuceniu jednostki na brzeg. 29 lipca Settsu został ponownie zaatakowany przez amerykańskie lotnictwo. Tym razem uszkodzenia był poważniejsze i zdecydowano się na opuszczenie jednostki. Po wojnie, w czerwcu 1946 roku wrak podniesiono i odholowano do Kure, gdzie w sierpniu 1947 roku dokonano jego rozbiórki. Tak zakończyła się historia pierwszych japońskich dreadnoughtów.

Podsumowanie

Pancerniki typu Kawachi były nieco mniejsze od swoich odpowiedników w Europie oraz w USA, głównie ze względu na mniejsze fundusze przeznaczone na ich budowę. Mimo to, był to ciekawe jednostki, które nie miały jednak okazji pokazać swoich możliwości bojowych, ponieważ podczas I wojny światowej japońska flota liniowa nie miała zbyt wielu okazji do toczenia bitew ze swoimi odpowiednikami.

Tym co najbardziej wyróżniało oba okręty był układ wież artylerii głównej. W celu ograniczenia masy, rozmieszczono je heksagonalnie. Dzięki temu możliwe było wykorzystanie 4 z 6 wież podczas salwy burtowej. Wieże dziobowa i rufowa posiadały działa o większej długości luf, dzięki czemu miały lepsze osiągi od pozostałych dział.

Jako ciekawostkę warto dodać, że okręty te dostępne są również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.