Międzynarodowe Centrum Radioastronomii w Windawie

Niedaleko miasta Windawa na Łotwie znajduję się ośrodek badawczy VIRAC, czyli Międzynarodowe Centrum Radioastronomii w Windawie. Jest to dawna, zbudowana w 1971 roku radziecka baza komunikacyjna zajmująca się radioastronomią. Do uzyskania przez Łotwę niepodległości, ośrodek ten pozostawał tajny.

Historia kompleksu sięga roku 1967 roku. Radziecka armia rozpoczęła wówczas budowę Stacji Rozpoznania Kosmicznego „Zwiezda” (formalnie 649. Stacja Wywiadu Radiowego i Kosmicznego) na Łotwie. W skład kompleksu wchodziło osiedle Irbene dla 2000 pracowników ośrodka, żołnierzy i ich rodzin, oraz trzy radioteleskopy RT-32, RT-16 i RT-8. Zadaniem ściśle tajnego kompleksu było przechwytywanie sygnałów z radzieckich satelitów oraz analiza sygnałów z m.in. amerykańskich satelitów. Według dostępnych informacji, miedzy kompleksem, a osiedlem Irbene biegł pod ziemią tunel, pozwalający na przemieszczanie się między poszczególnymi obiektami.

Największym radioteleskopem wchodzącym w skład kompleksu jest RT-32 (typu P-400) o średnicy 32 m. Zbudowano go w 1974 roku. Drugi radioteleskop RT-16 ma średnicę 16 m, a trzeci, RT-8, zbudowany w 1969 roku miał 8 m. Ten ostatni został jednak zdemontowany w 1993 roku.

Gdy w 1991 roku Łotwa ogłosiła niepodległość, kompleks w Windawie pozostał w rękach rosyjskich aż do 1 sierpnia 1994 roku. Wraz z wycofaniem się rosyjskiej armii z terytorium Łotwy, kompleks został przejęty przez Łotewską Akademię Nauk, która zarządzała obiektem do 1996 roku. Następnie obiekt został przejęty przez władze, które przekazały go pod zarząd Uniwersytetu w Windawie. W 2014 roku zachowane radioteleskopy RT-32 i RT-16 poddano remontowi. Dzięki niemu przedłużono możliwość ich dalszej eksploatacji. W ramach prac talerze radioteleskopów zdemontowano i poddano drobiazgowemu przeglądowi i wymianie zużytych elementów. RT-32 ponownie zainstalowano w czerwcu 2015 roku i uruchomiono pod koniec tego roku.

Zadaniem Międzynarodowego Centrum Radioastronomii w Windawie jest obecnie obserwacja ośrodka międzygwiazdowego, Słońca, planetoid, sztucznych obiektów wokół Ziemi oraz kosmicznych śmieci. Pod koniec 2017 roku rozpoczęto prace nad budową wieloantenowego radioteleskopu LOFAR, wykorzystującego zjawisko interferencji fal radiowych.

Dawne osiedle Irbene zostało w 1994 roku porzucone przez Rosjan i nigdy nie zostało ponownie zagospodarowane. Ruiny kilku bloków mieszkalnych cały czas znajdują się niedaleko kompleksu VIRAC. Ich stan jest jednak bardzo zły, a część obiektów została zburzona.

Źródło zdjęć: Depositphotos.com