Zbudowane na początku lat 30. pancerniki – Dunkerque i Strasbourg były pierwszymi francuskimi pancernikami zbudowany od 1916 roku. Okręt powstały w odpowiedzi na rosnące zagrożenie ze strony włoskich i niemieckich ciężkich krążowników. Kariera obu okrętów była jednak bardzo krótka.
Geneza
Francuska flota po I wojnie światowej podjęła nieskuteczne próby zbudowania dwóch nowych typów pancerników – klasy Normandie i Lyon. Oba projekty nie doprowadziły do powstania nowych okrętów, przez co w połowie lat 20. francuska flota liniowa zaczęła prezentować się bardzo słabo. Jej główną siłą były pamiętające I wojnę światową (a zaprojektowane jeszcze przed jej wybuchem) pancerniki typu Breatgne i Courbet.
Okręty te były stare, powolne, słabo opancerzone i uzbrojone. Traktat Waszyngtoński pozwalał Francuzom na zbudowanie nowych pancerników o łącznym tonażu do 70 000 ton, co oznaczało, że flota mogła pozyskać kilka dużych i nowoczesnych okrętów. Sytuacja międzynarodowa sprawiła jednak, że w latach 20. za większe zagrożenie dla francuskiej żeglugi, zwłaszcza na Morzu Śródziemnym, uznano nowe włoskie ciężkie krążowniki typu Trento.
W odpowiedzi powstał pomysł zbudowania lekkich, szybkich pancerników, które miały dysponować dosyć dużą siłą ognia, ale dostosowaną do walki z krążownikami a nie pancernikami. W ciągu kilku lat przeanalizowano wiele projektów, które ostatecznie odrzucano z różnych przyczyn – od finansowych po negatywną ocenę jakości projektów.
Sytuacja uległa zmianie wraz z rozpoczęciem prac nad niemieckimi krążownikami typu Deutschland. Okręty te dysponowały o wiele potężniejszym uzbrojeniem niż włoskie krążowniki, w związku z czym stanowiły one jeszcze większe zagrożenie dla francuskiej floty. Francuzi po raz kolejny przystąpili do prac projektowych nad nowym, szybkim pancernikiem, które tym razem zaowocowały powstaniem dwóch okrętów typu Dunkerque.
Pancerniki typu Dunkerque
Według założeń, nowe pancerniki miały być odpowiedzią na powstające we Włoszech i Niemczech krążowniki. Aby maksymalnie obniżyć masę okrętów, Francuzi postanowili wykorzystać podobny układ jak w brytyjskich pancernikach typu Nelson. Całe główne uzbrojenie umieszczono w dwóch, czterodziałowych wieżach na dziobie, natomiast na rufie znalazło się jedynie uzbrojenie pomocnicze.
Taki układ zmniejszał masę opancerzenia – dwie zamiast np. 4 wież, oraz pozwalał na zastosowanie grubszego opancerzenia na dziobie, kosztem opancerzenia na rufie. W rezultacie powstały dwa stosunkowo małe, lekkie i szybkie pancerniki, uzbrojone w działa kalibru 330 mm.
Budowę pierwszego okrętu – Dunkerque, zlecono w 1931 roku, a stępkę położono 24 grudnia 1932 roku. Wodowanie miało miejsce 2 października 1935 roku, podniesienie bandery 31 grudnia 1936 roku, a do służby okręt wszedł 1 września 1938 roku po zakończeniu prób. Budowę drugiego okręty – Strasbourg, zlecono w 1934 roku, położenie stępki miało miejsce 24 listopada 1934 roku, wodowanie 12 grudnia 1936 roku, a podniesienie bandery 15 września 1938 roku. Do służby jednostka weszła 24 kwietnia 1939 roku.
Okręty powstały według tych samych założeń i tworzyły jeden typ, ale różniły się od siebie nieznacznie długością i wypornością. Pancerniki miały około 214,5 m długości i wyporność standardową około 26 500 ton. Wyporność maksymalna wynosiła natomiast 35 500 ton. Napęd zapewniały cztery turbiny parowe o mocy 107 500 KM, zapewniające prędkość 29,5 węzła i zasięg 7 850 mil morskich (14 540 km) przy prędkości 15 węzłów, lub 2450 mil morskich (4540 km) przy prędkości 28,5 węzła.
Uzbrojenie składało się z 8 dział kalibru 330 mm w dwóch poczwórnych wieżach (wieże były podzielone na dwie części pancerną grodzią, co miało ograniczać szansę na zniszczenie jednym trafieniem całej wieży). Dodatkowo okręty otrzymały 16 dział kalibru 130 mm, 8 działek przeciwlotniczych kalibru 37 mm i 32 karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm.
Pancerz miał grubość 225 mm w pasie burtowym, 115 mm na pokładzie, 330 mm na wieżach i 270 mm na mostku. Dodatkowym wyposażeniem były dwa wodnosamoloty typu Loire 130. Załoga liczyła 32-81 oficerów (Dunkerque jako okręt flagowy zabierał na pokład większą liczbę oficerów) i 1300 marynarzy.
Krótka kariera
Przed wybuchem wojny oba pancerniki brały udział w rejsach szkoleniowych i kurtuazyjnych. Wraz z rozpoczęciem działań wojennych, dowództwo francuskiej floty oddelegowało pancerniki do polowania na niemieckie krążowniki, próbujące przedostać się na Atlantyk. W tej roli pancerniki okazały się nieskuteczne, w związku z czym rozważano ich wysłanie do Norwegii (czego nie zrobiono), a później wysłano je na Morze Śródziemne, gdzie rosło zagrożenie ze strony włoskiej floty.
Wraz z upadkiem Francji w 1940 roku, pancerniki znalazły się w Mers-el-Kébir w Algierii, gdzie zgodnie z ustaleniami między Francją a Niemcami miały pozostać nieaktywne. Nie wiedząc o tym, Brytyjczycy przygotowali grupę bojową, w skład której weszły pancerniki HMS Resolution i HMS Valiant, których zadaniem było albo namówienie francuskich marynarzy do przyłączenia się do Aliantów i dalszej walki z Niemcami, albo zatopienie znajdujących się w porcie okrętów.
Francuzi odmówili, w związku z czym 3 lipca 1940 roku Brytyjczycy zaatakowali Mers-el-Kébir. Znajdujące się w porcie pancerniki były ustawione rufą do wejścia do portu, przez co nie mogły odpowiedzieć ogniem. Brytyjczycy zatopili stare pancerniki Bretagne i Provence oraz bardzo poważnie uszkodzili Dunkerque. Strasbourg miał więcej szczęścia i pomimo uszkodzeń udało mu się uciec z portu i dostać do Tulonu.
Francuzi natychmiast podjęli prace nad uratowaniem uszkodzonego Dunkerque i przywróceniem mu pływalności, dzięki czemu okręt mógłby wrócić do Tulony na naprawę w suchym doku. Gdy Brytyjczycy dowiedzieli się o tym, powtórzyli atak na port, ale tym razem przy użyciu samolotów. Atak okazał się jednak nieskuteczny.
Po prowizorycznych naprawach, Dunkerque dołączył do znajdującego się w Tulonie Strasbourga. W 1941 roku oba okręty zostały przywrócono do stanu pozwalającego na dalszą eksploatację, jednak wcześniej musiały przejść próby morskie. Sytuacja uległą zmianie w listopadzie 1942 roku, gdy doszło do lądowania wojsk alianckich w Afryce Północnej. W odpowiedzi Niemcy podjęli decyzję o zajęciu Francji Vichy. Nie chcąc, aby pancerniki trafiły w niemieckie ręce, ich załogi podjęły decyzję o samozatopieniu okrętów.
Uszkodzone i leżące na dnie portu w Tulonie okręty teoretycznie nadawały się do remontu (chociaż już w trakcie wojny zaczęto ich złomowanie), w związku z tym w sierpniu 1944 roku zostały dodatkowo zbombardowane przez amerykańskie lotnictwo. Po odzyskaniu kontroli nad portem w Tulonie przez Francuzów, rozważano wyremontowanie okrętów, ale ostatecznie uznano, że ich stan jest zbyt zły.
Częściowo rozebrane wraki pozostawiono własnemu losowi aż do 1955 roku, kiedy to podjęto decyzję o ich złomowaniu. Prace rozpoczęto z opóźnieniem, ale ostatecznie pod koniec lat 50. oba okręty rozebrano, definitywnie kończąc ich karierę.
Podsumowanie
Pancerniki typu Dunkerque miały wyjątkowo krótką i pechową karierę. Nigdy nie sprawdzono ich w boju, a ich wpływ na przebieg wojny był zerowy. Nieco lepiej wyglądała historia zbudowanych w oparciu o ich powiększone projekty, pancerników Richelieu i Jean Bart.
Wszystkie cztery francuskie pancerniki były jedynymi w swoim rodzaju okrętami, wyróżniającymi się nietypowym układem uzbrojenia – zarówno ze względu na umiejscowienie wież tylko na dziobie, jak i na układ czterolufowy.
W teorii takie rozwiązanie było dobre do planowanego wykorzystania okrętów, ale w praktyce stwarzało wiele problemów. Atak na Mers-el-Kébir był tego świetnym dowodem, ponieważ francuskie okręty były tam bezbronne.
Jako ciekawostkę warto dodać, że okręty te dostępne są również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.