Jedyne w swoim rodzaju brytyjskie pancerniki typu Nelson

Brytyjskie pancerniki typu Nelson – HMS Nelson i HMS Rodney były wyjątkowymi okrętami. Zaprojektowano je według ustaleń traktatu waszyngtońskiego, przez co wyróżniały się oryginalnym układem uzbrojenia. Wszystkie trzy główne wieże artyleryjskie znajdowały się na dziobie.

Pancerniki typu Nelson

Ze względu na ograniczenia narzucone przez traktat waszyngtoński w 1922 roku, Brytyjczycy musieli zweryfikować swoje plany rozbudowy Royal Navy. Praktycznie wszystkie nowe projekty okrętów zostały skasowane, a wiele powstających jednostek zostało przerobionych tak, aby mieściły się w ustaleniach z traktatu. Ostatecznie Wielka Brytania mogła zbudować tylko dwa nowe pancerniki.

Wraz z przerwaniem budowy wielu okrętów, stocznie w Wielkiej Brytanii wypełniły się zbędnym wyposażeniem dla nowych okrętów. W związku z tym Admiralicja uznała, że najlepszym rozwiązaniem będzie zbudowanie nowych okrętów tak, aby maksymalnie wykorzystać dostępne podzespoły, przede wszystkim uzbrojenie artyleryjskie. Nowe okręty oznaczono jako pancerniki typu Nelson.

Aby zmieścić się w ograniczeniach traktatu waszyngtońskiego dotyczących wyporności nowych pancerników, okręty zaprojektowano w bardzo nietypowy sposób. Uzbrojenie w postaci 9 armat kalibru 406 mm umieszczono w trzech wieżach (3×3), które ustawiono na dziobie – jedna z wież w tzw. superpozycji. Całą nadbudówkę, siłownię, pomieszczenia załogi itd. przeniesiono natomiast na rufę. Co istotne, całe dodatkowe uzbrojenie artyleryjskie składające się z 12 armat kalibru 152 mm zamontowano w dwudziałowych wieżach, a nie w kazamatach, jak we wcześniejszych brytyjskich okrętach. Obronę przeciwlotniczą zapewniało 6 dział kalibru 120 mm oraz 6 poczwórnych działek przeciwlotniczych kalibru 40 mm. Pancerniki otrzymały również po dwie wyrzutnie torped kalibru 622 mm.

W trakcie wojny przeprowadzono kilka modernizacji okrętów, przez co zmienił się układ i ilość uzbrojenia przeciwlotniczego, zwłaszcza działek kalibru 40 mm – ostatecznie pancerniki otrzymały w 1944 roku aż 64 działka kalibru 40 mm). Dodatkowo w 1943 roku dodano 61-64 działek kalibru 20 mm. Zmiany te były podyktowane stratami ponoszonymi przez pancerniki w starciach z lotnictwem.

Ze względu na wymóg utrzymania wyporności, opancerzenie zredukowano i rozmieszczono tak, aby chroniło tylko najważniejsze elementy wyposażenia. Pas burtowy miał 356 mm grubości, pokład od 76 do 158 mm, a wieże od 381 do 406 mm. Wewnętrzne grodzie i pancerz chroniący poszczególne przedziały statku miał 76 do 356 mm grubości.

W trakcie prac projektowych nie przywiązywano większej wagi do kwestii napędu, przez co pancerniki otrzymały turbiny parowe o mocy 45 000 KM, zapewniające prędkość tylko 23 węzłów. Zasięg wynosił 30 600 km przy prędkości 12 węzłów.

Pancerniki typu Nelson miały 216,8 m długości i wyporność 38 000 ton. Załoga liczyła około 1314 oficerów i marynarzy, jednak w trakcie wojny wraz z kolejnymi modernizacjami uzbrojenia wzrosła do 1640 ludzi. Budowę obu okrętów rozpoczęto równolegle w dwóch stoczniach w 1922 roku. Koszt budowy jednego okrętu wyniósł około 7,62 mln funtów.

HMS Nelson

Pierwszym ukończonym okrętem był HMS Nelson. Służba jednostki w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej była spokojna. Okręt przydzielono w tym okresie do Home Fleet stacjonującej w Wielkiej Brytanii. We wrześniu 1939 roku pancernik skierowano w rejon Szetlandów, a w październiki jednostka wzięła udział w nieudanym polowaniu na niemiecki pancernik Gneisenau. Później okręt brał udział w również nieudanym polowaniu na pancernik Scharnhorst.

W grudniu 1939 roku Nelson wszedł na minę, przez co musiał wrócić do stoczni na remont, który trwał aż do sierpnia 1940 roku. Po powrocie do służby okręt skierowano w rejon Kanału La Manche, a od kwietnia do czerwca 1941 roku pancernik brał udział w operacjach eskortowych na Atlantyku. W tym czasie jednostka wzięła udział w polowaniu na niemiecki pancernik Bismarck, który zatopił wcześniej HMS Hood.

Po jego zatopieniu, Nelson rozpoczął służbę na Morzu Śródziemnym, gdzie 26 września 1941 roku został trafiony torpedą zrzuconą z włoskiego bombowca. Uszkodzenia były na tyle poważne, że pancernik musiał wrócić do Wielkiej Brytanii na kolejny remont, który trwał aż do maja 1942 roku. Po powrocie do służby pancernik wrócił na Morze Śródziemne, gdzie eskortował konwoje płynące na Maltę.

Podczas Operacji Torch w listopadzie 1942 roku Nelson wspierał oddziały lądujące w Algierii. W lipcu 1943 roku ponownie brał udział w operacji wsparcia desantu tym razem na Sycylii, a we wrześniu w rejonie Palermo. W listopadzie Nelson wrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie przeprowadzono jego modernizację.

Kolejną operacją, w której okręt wziął udział, było wsparcie desantu w Normandii w czerwcu 1944 roku. W trakcie ostrzału brzegu, 18 czerwca okręt wszedł na dwie miny, przez co musiał wrócić do stoczni na remont. Ze względu na brak mocy przerobowych w brytyjskich stoczniach, okręt skierowano do stoczni marynarki wojennej w Filadelfii w USA. Do Europy okręt wrócił dopiero w styczniu 1945 roku, po czym został natychmiast skierowany na ocean indyjski.  W lipcu 1945 roku Nelson wziął udział w Operacji Livery.

Po zakończeniu działań wojennych w Azji, pancernik wrócił do Wielkiej Brytanii. Ze względu na jego wiek oraz zużycie, w lipcu 1946 roku przeklasyfikowano go na okręt szkolny. W tej roli wykorzystano go jednak tylko do lutego 1948 roku, kiedy to wycofano go ze służby i zamieniono w okręt-cel dla bombowców. Po kilku miesiącach służby w tej roli, sponiewierany pancernik został sprzedany na złom. Rozbiórka rozpoczęła się 15 marca 1949 roku w Inverkeithing w Szkocji.

HMS Rodney

Siostrzanym okrętem Nelsona był HMS Rodney. Po wejściu do służby okręt operował podobnie jak Nelson w ramach Home Fleet stacjonującej w Wielkiej Brytanii. Od listopada 1939 roku, aż do marca 1941 roku pancernik brał udział w operacjach eskortowych oraz polowaniu na niemieckie pancerniki Gneisenau i Scharnhorst.

W maju 1941 roku Rodney otrzymał rozkaz eskortowania liniowca MV Britannic w rejsie do Kanady. Po jego zakończeniu okręt miał przejść remont w jednej z tamtejszych stoczni. 24 maja załoga otrzymała jednak rozkaz przerwania misji i wzięcia udziału w polowaniu na Bismarcka. Pancernik znalazł się w grupie okrętów, które nawiązały kontakt z niemiecką jednostką. Pod koniec starcia, kiedy Bismarck był już poważnie uszkodzony i praktycznie bezbronny, Rodney wystrzelił w jego kierunku kilka torped, z których jedna trafiła w cel. Tym samym Rodney stał się pierwszym i jedynym w historii pancernikiem, który storpedował inny pancernik.

Po zakończeniu operacji, pancernik pobrał paliwo i zaopatrzenie w Gourock i skierował się następnie do Bostonu w USA, gdzie przeprowadzono jego remont i modernizację. We wrześniu 1941 roku Rodney wrócił do Europy i został oddelegowany do Force H operującej na Morzu Śródziemnym. W listopadzie pancernik oddelegowano jednak do Wielkiej Brytanii, a następnie do Islandii, a później na kolejny remont, który trwał do maja 1942 roku.

Następnie pancernik wrócił na Morze Śródziemne, gdzie brał udział w operacjach eskortowych oraz wspierał oddziały desantowe w ramach Operacji Torch, a później w trakcie desantu na Sycylii i pod Salerno. Od października 1943 roku Rodney działał w ramach Home Fleet a w czerwcu 1944 roku wspierał desant w Normandii.

Po zabezpieczeniu francuskiego wybrzeża, pancernik wrócił do służby eskortowej, jednak tym razem wspierał konwoje pływające do Murmańska. W grudniu 1944 roku ze względu na znaczące zużycie silników, pancernik wrócił do Scapa Flow. W trakcie swojej wojennej kariery okręt przepłynął około 289 000 km, bez jakichkolwiek remontów i napraw silników. Początkowo planowano jego remont, ale ostatecznie uznano go za nieopłacalny. W 1946 roku wycofano go więc ze służby, a następnie sprzedano na złom. Rozbiórka pancernika rozpoczęła się 26 marca 1948 roku.

Jedyne w swoim rodzaju

Pancerniki typu Nelson były bardzo oryginalnymi okrętami. Nietypowy układ uzbrojenia wymuszony traktatem waszyngtońskim był ich najbardziej wyróżniającym elementem. Wojenna kariera obu okrętów była intensywna, ale za wyjątkiem storpedowania Bismarcka przez Rodneya, nie obfitowała w żadne wyjątkowe wydarzenia bądź starcia.

Po wojnie zbudowane w 1925 roku pancerniki były kompletnie nieprzydatne, w związku z czym szybko stały się ofiarą powojennego pogromu pancerników w Wielkiej Brytanii i skończyły na złomie. Warto dodać, że Brytyjczycy nie zachowali żadnego z swoich pancerników. Wszystkie okręty, niezależnie od zasług bądź ewentualnej przydatności zostały zezłomowane.

Jako ciekawostkę warto dodać, że okręt ten dostępny jest również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.