Zamek w Trokach – twierdza na jeziorze

Na jeziorze Galwe na Litwie, obok miejscowości Troki znajduje się piękny gotycki zamek. Pierwsze elementy twierdzy w tym rejonie zaczęły powstawać na początku XV wieku, ale obecny stan, zamek zawdzięcza odbudowie przeprowadzonej w drugiej połowie XX wieku.

Historia umocnień w Trokach sięga 1375 roku i postaci Kiejsuta Giedyminowicza, który przeniósł stolicę swojego księstwa w to miejsce. Rozpoczęto wówczas budowę pierwszej twierdzy, która do końca wieku była świadkiem wielu bitew i oblężeń. Dopiero w 1404 roku książę Witold nakazał zbudowanie nowej twierdzy na jednej z największych wysp jeziora Galwe.

Prace nad twierdzą trwały do 1408 roku. W ich trakcie zbudowano zamek łączący w sobie funkcję twierdzy obronnej i siedziby książęcej. Początkowo umocnienia budowano z kamienia, a później z czerwonej cegły. W pierwszej fazie prac powstały dwa skrzydła zamku oraz 35-metrowy donżon, a także pałac książęcy. W kolejnej fazie podwyższono mury i nadano gotycki styl całej zabudowie. W ramach ostatniej fazy prac pogrubiono do 2,5 m szerokości mury, dobudowano galerie i wzniesiono trzy wieże. Dodatkowo zbudowano również liczne wolnostojące pomieszczenia gospodarcze na dziedzińcu.

Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku, zamek w Trokach zaczął tracić swoje znaczenie obronne. Twierdzę zaczęto wówczas przekształcać w typową rezydencję książęcą, z bogato zdobionymi wnętrzami. W XVI wieku zamek został zrujnowany w trakcie wojen z Moskwą. Skala zniszczeń była tak duża, że zrezygnowano z odbudowy niemającej znaczenia militarnego twierdzy.

Przez kolejne wieki pozostałości zamku popadały w ruinę, ale w XIX wieku za sprawą Wincentego Smokowskiego zaczęto rozważać rekonstrukcję obiektu. W 1888 roku dokonano dokumentacji ruin, co pozwoliło na rozpoczęcie ograniczonych prac konserwacyjnych w 1905 roku. Większe prace zaczęto prowadzić dopiero po I wojnie światowej, gdy dawna twierdza znalazła się na terytorium Polski.

Polski konserwator zabytków, Stanisław Lorentz na własny koszt zainicjował w 1929 roku prace konserwacyjne zamku w Trokach, które kontynuowali jego następcy do 1939 roku. Wybuch II wojny światowej przerwał prace, ale po zakończeniu walk i zmianie granic władze Litewskiej SSR rozpoczęły trwające od 1946 do 1984 roku prace rekonstrukcyjne, w ramach których twierdzę odbudowano do domniemanego stanu z XV wieku – z racji braku dokumentacji, nie było możliwe całkowicie wierne odbudowanie umocnień.

Obecnie Zamek w Trokach jest jedną z ważniejszych litewskich atrakcji turystycznych. W jego wnętrzu urządzono muzeum, oraz organizowane są rekonstrukcje historyczne. Twierdza zachowała swój gotycki styl.