Brama Żuraw – symbol Gdańska

Zabytkowy ceglano-drewniany Żuraw znajdujący się w centrum Gdańska nad Motławą jest chyba najbardziej charakterystycznym i rozpoznawalnym symbolem miasta. Zbudowano go w średniowieczu, jednak konstrukcja uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej i została odbudowana do stanu, który cały czas możemy podziwiać.

Pierwsze wzmianki o istnieniu bramy w miejscu, w którym współcześnie stoi Żuraw pochodzą już z 1363 roku. W dokumentach z 1367 roku znaleźć można natomiast informacje o dźwigu stojącym w tym samym miejscu. Według dostępnych informacje, konstrukcja spłonęła i została odbudowana w latach 1442-1444 w formie znanej nam współcześnie.

Gdański Żuraw – 1983 rok (fot. Rafał Banach)

Początkowo zbudowano dwie ceglane baszty, mające pełnić rolę bramy miejskiej i fortyfikacji obronnych. Z czasem pomiędzy basztami zbudowano drewnianą konstrukcję dźwigu portowego o wysokości 30 m. W dolnych częściach konstrukcji umieszczono stanowiska dla armat, a w górnych stanowiska strzeleckie.

Żuraw wykorzystywano zarówno do przeładunku towarów, jak i stawiania masztów. Mechanizm dźwigowy składał się z dwóch par kół deptakowych (bębnów) – początkowo zainstalowano jedną parę kół, ale z czasem dodano kolejną, pozwalających na podnoszone ładunków o masie 2 ton na wysokość 27 m, lub 4 ton na wysokość 11 m. Koła wprawiane były w ruch przez czterech żurawników, chodzących w ich wnętrzu. Opiekę nad obiektem sprawował natomiast mistrz dźwigowy.

Żuraw współcześnie (fot. Michał Banach)

W XVII wieku Żuraw stracił znaczenie militarne, a w XIX wieku wraz z wzrostem wagi ładunków, stopniowo przestano go wykorzystywać do przeładunku, ograniczając się do stawiania masztów i obsługi niewielkich jednostek pływających. Żuraw przetrwał w praktycznie niezmienionej formie aż do marca 1945 roku, kiedy to został zniszczony w trakcie działań wojennych. Spłonęła cała drewniana konstrukcja, a ceglane baszty zostały w znacznej mierze uszkodzone.

Po II wojnie światowej, w latach 1957-1959 żuraw został odbudowany do stanu historycznego dzięki dokumentacji, która powstała jeszcze przed jego zniszczeniem. W latach 1962-1965 przystosowano go do roli obiektu muzealnego, przy okazji rekonstruując cały mechanizm dźwigowy (mimo to, mechanizm nie jest używany). Po remoncie cała konstrukcja stała się częścią muzeum, które w ostatnich latach znacząco rozbudowano i unowocześniono.

Żuraw współcześnie (fot. Michał Banach)

Gdański Żuraw to jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów w mieście. Znajduje się w centrum historycznej części portu, a tuż obok niego, po drugiej stronie Motławy stoi kolejny symbol miasta – masowiec Sołdek. Warto dodać, że w nocy Żuraw jest oświetlany, co pozwala na zrobienie świetnych zdjęć.