Zbudowane na początku lat 90. trzy okręty rakietowe projektu Orkan – ORP Orkan, ORP Piorun i ORP Grom to obecnie prawdopodobnie najlepiej uzbrojone okręty Polskiej Marynarki Wojennej. Niestety miano to noszą wysłużone okręty, które powinny zostać gruntownie zmodernizowane albo wręcz zastąpione nowszymi jednostkami.
Geneza
Polska Marynarka Wojenna w okresie PRL przyjęła formę organizacyjną typową dla Państw Bloku Wschodniego. Trzon floty oprócz kilku dużych jednostek nawodnych stanowiły liczne małe jednostki rakietowe, które miały stanowić trzon sił uderzeniowych floty. Podstawowymi jednostkami tego typu przez długi czas były kutry rakietowe projektu 205 Osa. Jednostki te był jednak małe i przenosiły słabe uzbrojenie.
ORP Piorun (fot. konflikty.pl)
W 1972 roku podjęto decyzję o zbudowaniu okrętów rakietowych w Polskich stoczniach. Stworzono projekt takiej jednostki, oznaczony jako projekt 665 i rozpoczęto prace nad rozpoczęciem budowy. Program szybko napotkał jednak na trudności, głównie z pozyskaniem nowoczesnego uzbrojenia z ZSRR. Rosjanie niechętnie podchodzili do budowy okrętów przez swoich sojuszników i woleli sprzedawać im własne jednostki.
W 1979 roku program budowy okrętów rakietowych projektu 665 został więc wstrzymany. Zamiast tego zakupione zostały 4 okręty rakietowe projektu 1241RE. Nie spełniały one jednak wszystkich oczekiwań floty, przez co pomysł budowy własnych jednostek regularnie wracał, ale bez możliwości realizacji. Z czasem problemem stały się coraz mniejsze fundusze na zakup takich jednostek.
ORP Grom i wycofany z eksploatacji ORP Rolnik (fot. Michal Derela)
Sytuacja uległa zmianie po przemianach politycznych w 1990 roku. Przez krótki czas Polskie władze zakładały, że Polska będzie neutralna pomiędzy dwoma blokami politycznymi i będzie mogła czerpać korzyści z zakupów uzbrojenia zarówno w Rosji jak i na zachodzie. W tym czasie pojawił się pomysł odkupienia od Niemiec kadłubów trzech niedokończonych jednostek projektu 151 i wykończenia ich w kraju poprzez instalację rosyjskiego uzbrojenia.
Okręty rakietowe projektu 660 typu Orkan
Kadłuby zakupiono od stoczni VEB Peenewerft i przeholowano do Stoczni Północnej w Gdańsku, gdzie rozpoczęto proces wyposażania jednostek. Niestety również i tym razem pomysł zakupu uzbrojenia w postaci pocisków manewrujących Ch-35 w Rosji zakończył się fiaskiem. Nie mogąc pozyskać innego uzbrojenia i z powodu coraz mniejszych funduszy, podjęto decyzję o wprowadzeniu okrętów do służby bez uzbrojenia i zamontowanie go w przyszłości w “sprzyjających okolicznościach”.
ORP Grom i wycofany z eksploatacji ORP Metalowiec (fot. Arek1979/Wikimedia Commons)
Okręty rakietowe projektu 660 typu Orkan jak określane to jednostki mają 48,9 m długości i wyporność 369 ton. Napęd zapewniają 3 silniki diesla M520 o mocy 5400 KM każdy, zapewniające prędkość maksymalną 36 węzłów (podczas testów ORP Orkan osiągnął 38,5 węzła) oraz zasię 4500 mil morskich (8335 km km) przy prędkości 13 węzłów. Załoga składa się z 36 oficerów i marynarzy. Uzbrojenie podstawowe w momencie wejścia do służby składało się z uniwersalnej armaty morskiej AK-176M kalibru 76,2 mm, wielolufowego działka AK-630 kalibru 30 mm oraz wyrzutni pocisków przeciwlotniczych FAM-14 z takietami Strzała-2M. Wyposażenie elektroniczne składało się z stacji radiolokacyjnej NUR-27XA i radaru nawigacyjnego SRN-443XTA.
Pierwszy do służby 18 września 1992 roku wszedł ORP Orkan, dwa lata później 11 marca 1994 roku dołączył do niego ORP Piorun, a 28 kwietnia 1995 roku ORP Grom. W pierwszych latach okręty wykorzystywane były do zadań patrolowych i szkoleniowych jako jednostki artyleryjskie. Dopiero w 2006 roku podpisano z firmą Thales kontrakt na modernizację i dozbrojenie okrętów typu Orkan.
ORP Grom (fot. Ciacho5/Wikimedia Commons)
Pierwszy etap modernizacji polegający na wymianie wyposażenia elektronicznego przeprowadzono w latach 2008-2009. W miejsce dotychczasowych radarów zainstalowano wielozadaniową stację radarową Sea Giraffe 3-D, system walki elektronicznej Breń oraz łącze wymiany danych Link-11. Wymieniono także systemy kierowania ogniem i pozostałe wyposażenie elektroniczne. Do 2015 roku okręty uzbrojone był tymczasowo w przeciwokrętowe pociski RBS15 Mk 2, zamienione następnie na wersję RBS15 Mk 3. Każdy z okrętów przenosi 8 takich pocisków, a łącznie zakupiono ich 36. Mają one zasięg 200 km.
Instalacja uzbrojenia i modernizacja znacząco zwiększyły możliwości bojowe nie tylko samych okrętów ale również całej Polskiej Marynarki Wojennej. Okręty typu Orkan stały się najlepiej uzbrojonymi okrętami polskiej floty, jednak nie oznacza to, że są to bardzo dobre jednostki.
ORP Orkan (fot. Pomuchelskopp/Wikimedia Commons)
Po latach eksploatacji wysłużone kadłuby i siłownie okrętów wymagają gruntownych remontów, na które nie ma środków finansowych. Program dalszej modernizacji planowany na lata 2018-2023 nigdy się nie rozpoczął a w 2020 roku został skasowany (bez podejmowania innych, konkretnych działań).
Obecnie okręty te cały czas stanowią trzon floty, ale ich możliwości bojowe stopniowo się zmniejszają wraz z starzeniem się konstrukcji i brakiem perspektyw na modernizację techniczną okrętów. Samo uzbrojenie okrętów prezentuje wysoki poziom. Nie wiadomo jaki los czeka okręty tego typu w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Na pewno pozostaną w eksploatacji tak długo jak to będzie możliwe.
ORP Grom (fot. konflikty.pl)
