Pancerniki Tillmana – pancerniki, które miały rządzić wszystkimi pancernikami

Początek XX wieku zapoczątkował wyścig zbrojeń morskich. Każdy kolejny pancernik był większy i lepszy od poprzedniego, ale nie było widać końca tych zmian. Benjamina Tillmana postanowił to zmienić i postanowił zaprojektować największe pancerniki jakie tylko się dało. Tak (prawie) powstały Pancerniki maksymalne Tillmana.

Zapoczątkowany po zbudowaniu brytyjskiego HMS Dreadnought wyścig zbrojeń w budowie nowych pancerników sprawił, że w ciągu kilku lat wszystkie duże floty na świecie zaczęły zamawiać kolejne, coraz większe okręty tej klasy. Często zamiast projektować okręty od podstaw, po prostu powiększano projekty wcześniejszych okrętów i nieznacznie je dostosowywano. Sprawiało to, że rządy wydawały coraz więcej pieniędzy na nowe okręty, a mimo to flotom cały czas brakowało okrętów.

Tillman I

Proces ten nie ominął USA, gdzie w latach 1910-1912 do służby weszły 4 typy pancerników, każdy liczący po dwie jednostki. W stoczniach powstawały jednak kolejne okręty również budowane w podobny sposób – jeden typ po dwa okręty. Sytuacja ta bardzo irytowała polityków, którzy musieli organizować budżety dla US Navy pozwalające na pokrycie kosztów budowy coraz nowszych i większych okrętów. W szczególności zwrócił na to uwagę Benjamin Tillman, który zasiadał w komisji odpowiedzialnej za przyznawanie funduszy na budowę nowych okrętów.

Tillman wpadł na szalony i genialny pomysł. Widząc jak duże sumy pieniędzy trafiają do stoczni budujących nowe pancerniki, postanowił przekierować część tych środków do stanu z którego się wywodził, czyli Karoliny Południowej, gdzie powstawały nowe stocznie. Aby to zrobić, poprosił w 1912 roku Bureau of Construction and Repair, odpowiedzialne za projekty nowych okrętów, o przygotowanie koncepcji największych możliwych do zbudowania pancerników.

Tillman II

Zamysł był prosty – okręty miały być największe z największych, najlepiej uzbrojone i najlepiej opancerzone, tak aby nie było potrzeby budowania kolejnych okrętów (nie przyszło mu do głowy, że każdy projekt pancernika był tworzony w podobny sposób, z tą różnicą, że trzymano się mniej lub bardziej racjonalnych rozmiarów okrętów). Teoretycznie projekty nie miały ograniczeń, ale w praktyce pojawiło się ograniczenie w rozmiarze, związane z wielkością śluzy Kanału Panamskiego, która miała 305 m długości i 34 m szerokości. Tym samym pancerniki mogły mieć maksymalnie 297 m długości i 33 m szerokości, a zanurzenie nie mogło przekraczać 12 m.

Żaden projekt nie powstał, ale w 1916 roku Tillman ponownie wrócił do tego pomysłu. Tym razem C&R odpowiedziało przygotowaniem 3 projektów olbrzymich okrętów (określane potocznie jako Tillman I, II i III) o wyporności od 57 600 ton do 63 500 ton. Projekty przygotowano 13 grudnia 1916 roku, a 29 grudnia 1916 roku zaprezentowano jeszcze jeden projekt (Tillman IV) okrętu o wyporności 72 600 ton.

Tillman III

Trzy pierwsze koncepcje odrzucono jako kiepskie, ale czwarta została uznana za wartą dalszego rozważenia. Na jej podstawie stworzono 2 dodatkowe projekty (Tillman IV-1 i IV-2), różniące się zastosowaniem nowych, cięższych armat kalibru 457 mm w innej konfiguracji wież niż dotychczas. Okręty miały być olbrzymie. Blisko 297 m długości, 33 m szerokości i zanurzenie 10 m, a wyporność miała wynosić 80 000 ton – warto w tym miejscu dodać, że największe zbudowane w USA pancerniki typu Iowa miały 40 800 ton wyporności, a największy zbudowany w historii pancernik – Yamato, miał wyporność 65 000 ton – wyporność projektowa.

Z wszystkich tych projektów najbardziej zwariowanym był jednak Tillman IV, który uzbrojony był w 24 działa kalibru 406 mm, umieszczone w… czterech wieżach po 6 dział każda (sic!). W tych czasach trzydziałowe wieże był dopiero nowością, a co dopiero liczące 6 dział (ostatecznie w historii tylko kilka pancerników uzbrojono w czterodziałowe wieże).

Tillman IV

Rysunki nowych okrętów przedstawiono w Kongresie, ale nie wzbudziły one zachwytu z powodu obaw przed kosztami budowy takich okrętów. Dodatkowo, 3 lipca 1918 roku Benjamin Tillman zmarł, przez co projekt natychmiast trafił do… Spring Styles books, czyli specjalnych zbiorów projektów okrętów, które C&R przechowywało z myślą o przyszłych projektach. Plany te wykorzystywano przy pracach nad okrętami, które miały faktycznie wejść do służby. Pewne pojedyncze wnioski z projektów maksymalnych pancerników wykorzystano przy pracach nad m.in. pancernikami pierwszego typu South Dakota, których nigdy nie zbudowano.

Pancerniki Maksymalne nigdy nie powstały, ale gdyby jednak spróbowano je zbudować, okręty te byłyby po prostu olbrzymie, znacznie większe niż jakiekolwiek inne okręty. Jedynie niemieckie pancerniki typu H (których też nigdy nie zbudowano) mogły się z nimi równać pod względem rozmiaru, oraz może jakieś szalone projekty naszkicowane dosłownie na serwetkach. Czy takie okręty miałyby sens? Zdecydowanie nie. Ze względu na ich rozmiar, byłyby łatwym celem dla samolotów (chociaż równocześnie miałyby wystarczająco dużo miejsca na pokładach aby zainstalować potężne uzbrojenie przeciwlotnicze), a do tego byłyby wyjątkowo trudne w obsłudze, nie wspominając o kosztach.

Warto dodać, że od początku było raczej wiadome, że pancerniki maksymalne nie mają sensu, jednak przedstawiciele US Navy postanowili zagrać w grę Tillmana, widząc w niej szansę na zdobycie funduszy na budowę faktycznych porządnych okrętów.

Benjamin Tillman