Krótka historia wykrywacza min

Chociaż miny lądowe stosowane były podczas konfliktów zbrojnych od setek lat, a po raz pierwszy współczesne nam miny zaczęto stosować w drugiej połowie XIX wieku, pierwsze urządzenie służące do ich wykrywania zostało opracowane na przełomie 1941 i 1942 roku przez polskich żołnierzy – poruczników Józefa Kosackiego i Andrzeja Garbosia.

Miny lądowe

Historia min lądowych sięga XIII wieku, chociaż nawet wcześniej stosowano środki bojowe, które przypominały miny lądowe. Pionierami w tej dziedzinie byli wojskowi z Azji, którzy tworzyli wybuchowe pułapki wypełnione prochem strzelniczym. Pierwsza europejska mina lądowa została jednak opracowana dopiero około 1528 roku przez Hiszpana, Pedro Navarro.

W kolejnych latach powstawały bardziej dopracowane miny, ale dopiero podczas amerykańskiej wojny secesyjnej w połowie XIX wieku powstały miny lądowe działające tak jak te wykorzystywane współcześnie. Wojska konfederackie stosowały detonowane mechanicznie bądź elektrycznie „torpedy lądowe”.

Punktem kulminacyjnym w rozwoju min lądowych była I wojna światowa. Początkowo pionierami w dziedzinie ich produkcji byli Niemcy, jednak z czasem wszystkie kraje biorące udział w konflikcie zaczęły opracowywać własne miny. Powstały wówczas również miny zawierające gaz bojowy zamiast ładunku wybuchowego (stworzyli je Brytyjczycy). Tworzenie zapór minowych stało się powszechną praktyką, która miała pomóc w powstrzymywaniu lub spowalnianiu ataków przeciwnika.

Podczas II wojny światowej miny lądowe były już popularnym środkiem obronnym, wykorzystywanym do zabezpieczania pozycji obronnych, a także zabezpieczenia dużych obszarów terenu, którego nie dało się bronić w tradycyjny sposób. Ich popularność sprawiła, że pojawił się problem ich likwidacji. O ile początkowo wybierano dosyć inwazyjne metody usuwania min przez trały przeciminowe (których zadaniem było po prostu zdetonowanie znajdujących się w nich ładunków wybuchowych), poszukiwano sposobu na bardziej bezpieczne i spokojniejsze ich usuwanie. Rozwiązaniem był wykrywacz min.

Wykrywacz min

Pierwsze prace nad urządzeniem służącym do wykrywania min lądowych podjęto w Polsce już przed wybuchem II wojny światowej, a ich inicjatorem był pułkownik Lisiecki pracujący w Instytucie Radiotechniki Wojskowej. Dopiero jednak pod koniec 1941 roku powstało pierwsze praktyczne urządzenie do wykrywania min. Jego twórcami byli dwaj polscy porucznicy, Józef Kosacki i Andrzej Garboś.

Opracowali oni urządzenie składające się z słuchawek podłączonych do aparatu pomiarowego, który mierzył natężenie sygnału generowanego przez zamontowane na wysięgniku cewki wytwarzające pole elektromagnetyczne. W momencie wykrycia metalowego przedmiotu pod ziemią (większość min miała metalowe korpusy) generowały one sygnał, odbierany przez operatora w słuchawkach. Na podstawie natężenia dźwięku był on w stanie określić położenie wykrytego przedmiotu. Oczywiście urządzenie wykrywało metalowe przedmioty, w związku z czym nie każdy wykryty obiekt był miną.

Testy prototypu trwały do początku 1942 roku i prowadzone były w Szkocji. Mine detector (Polish), jak nazwano urządzenie szybko zyskał popularność i trafił do eksploatacji praktycznie we wszystkich armiach (warto dodać, że podobne urządzenia, służące do wykrywania metalowych przedmiotów pod ziemią powstawały na długo przed II wojną światową, ale ich praktyczność pozostawiała wiele do życzenia). Co istotne polski wynalazek nie został opatentowany, a ze względu na to, że powstał w trakcie działań wojennych, nieodpłatnie przekazano jego plany brytyjskiej armii. W kolejnych latach powstało więc wiele kolejnych wykrywaczy, których konstrukcję znacząco ulepszono, zwiększając skuteczność, oraz zmniejszając ich masę. Podczas wojny w Zatoce Perskiej, w 1991 roku prawdopodobnie po raz ostatni wykorzystano wykrywacz typu Mine Detector (Polish) Mk. III.

Współcześnie znacznie bardziej dopracowane wykrywacze min są nadal w użyciu, chociaż same miny przeszły wiele zmian. Często nie mają one metalowych korpusów, przez co ich wykrycie jest o wiele trudniejsze. Dodatkowo od 2003 roku, czyli amerykańskiej inwazji na Irak coraz większą popularnością w niektórych regionach świata cieszyły się tzw. IED (ang. improvised explosive device, pol improwizowany ładunek wybuchowy). Broń tego typu nie zawsze wyposażona jest w zapalnik kontaktowy. Zamiast tego stosowane są zapalniki radiowe. Co również istotne, w 1999 roku wszedł w życie Traktat ottawski, zakazujący produkcji i wykorzystania min.

Chociaż podpisały go dziesiątki krajów (za wyjątkiem np. USA, Rosji czy Chin), nie ma on większego zastosowania w praktyce, ponieważ wielu sygnatariuszy nie tylko rozwija, a również stosuje miny lądowe. Powodem jest wysoka skuteczność pól minowych jako stałych zapór, ograniczających lub spowalniających ataki wroga.