Krótka historia kawy

Kawa jest jednym z najważniejszych artykułów spożywczych na świecie. Miliony firm zajmują się jej produkcją i dystrybucją, a rocznie na całym świecie wypija się około 400 mld filiżanek. Chociaż po raz pierwszy zaczęto ją spożywać w Etiopii ponad 2000 lat temu, to Arabowie rozpowszechnili ją na większą skalę w XIII lub XIV wieku.

Odkrycie kawy i jej stopniowe rozpowszechnienie

Kawę zaczęto podobno spożywać po raz pierwszy w I tysiącleciu p.n.e. w Etiopii, ale nie w formie napoju, ale potrawy, będącej mieszanką ziaren kawy, masła i soli. Ziarna zbierano natomiast z dziko rosnących drzew. Około XIII lub XIV wieku arabscy kupcy sprowadzili kawę do Jemenu, gdzie opracowano metodę jej parzenia i przyrządzania napoju. To właśnie Arabowie nadali jej nazwę kahwa, dzięki któremu powstało znane nam słowo kawa. Według niektórych źródeł, Arabowie zapożyczyli to słowo od nazwy etiopskiego miasta Kaffa.

Początkowo, zawierająca kofeinę kawa nie cieszyła się popularnością wśród wielu środowisk, zwłaszcza religijnych. Z drugiej strony jej właściwości pobudzające i smakowe sprawiły, że mimo niechęci a nawet zakazów spożywania kawy, zaczęła ona zyskiwać popularność na całym Bliskim Wschodzie. Spożywano ją bez dodatków, przez co była bardzo mocna i gorzka.

Do Europy kawa dotarła zapewne pod koniec XVI wieku, a pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1583 roku. Ich autorem jest niemiecki botanik i podróżnik Leonard Rauwolf. Na większą skalę kawę zaczęto importować na początku XVII wieku, a prym wiodła brytyjska i holenderska kompania wschodnioindyjska. Pierwszą kawiarnię w Europie otworzono natomiast w Oksfordzie w 1650 roku. Nieco wcześniej kawę sprowadzono do Francji, ale kawiarnię uruchomiono dopiero w 1671 roku w Paryżu. W USA pierwszą kawiarnię uruchomiono w 1670 roku w Bostonie. W tym samym czasie kawa dotarła również do Polski. Nie do końca wiadomo kiedy uruchomiono pierwszą w Polsce kawiarnię (nazywaną ówcześnie kafehause), ale prawdopodobnie miało to miejsce w Gdańsku na początku XVIII wieku. W Warszawie pierwsza kawiarnia powstała w 1724 roku. Co ciekawe, w Salzburgu  w Austrii cały czas funkcjonuje kawiarnia Café Tomaselli uruchomiona w 1700 albo 1703 roku. Jest to najstarsza działająca kawiarnia w Austrii.

Początkowo kawa spotkała się w Europie z podobną niechęcią jak na Bliskim Wschodzie – wiele środowisk krytykowało jej pobudzający charakter, ale z czasem zyskała popularność na całym kontynencie. To właśnie Europejczycy zmienili również sposób jej podawania, osłabiając ją i dodając dodatki w postaci mleka i cukru.

W XVIII i XIX wieku dzięki ekspansji kolonialnej, plantacje kawy dotarły w różne zakątki świata, w tym do Ameryki Południowej i Środkowej. Dzięki temu możliwe było obniżenie cen kawy (która była dotychczas artykułem bardzo drogim i dostępnym tylko dla elit i zamożniejszych osób). Z czasem Brazylia stała się największym producentem kawy na całym świecie. Kolejne miejsce według danych z 2021 roku zajął Wietnam, a potem Indonezja.

Rodzaje kaw

Ze względu na rozpowszechnienie się kawy na całym świecie oraz przystosowanie sadzonek kawowców do różnych klimatów, zaczęto uprawiać coraz więcej różnych gatunków kawy. Najważniejszym gatunkiem (i najstarszym) jest Arabika, uprawiana obecnie na całym świecie. Ponadto wyróżnić należy gatunek Robusta (odkryty dopiero w XIX wieku i uprawiany w Afryce Środkowej i środkowo-zachodniej, a także Wietnamie) oraz Liberika (pochodzący z Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej).

Warto w tym miejscu dodać, że najdroższym gatunkiem kawy jest kopi luwak. Co ciekawe, ziarna kawy pozyskuje się z odchodów Łaskunów (zwierząt z rodziny łaszowatych, lokalnie nazywanych luwak). Zwierzęta zjadają owoce kawowców, ale nie trawią jej ziaren, przez  co po oczyszczeniu, można je poddać normalnemu procesowi prażenia. Rocznie zbiera się około… 300-400 kg kawy tego gatunku.

Same gatunki kaw to jedno, ale istnieje bardzo dużo różnych sposobów przyrządzania kawy. Ma to istotny wpływ na jej smak. Kawę można przygotować w różnych rodzajach ekspresów, przy czym ziarna można mielić mechanicznie lub ręcznie w młynku. Do najważniejszych (jednych z wielu) rodzajów kawy należą:

• Espresso – tradycyjna mocna włoska kawa podawana w małej filiżance,
• Cappuccino – wywodząca się z espresso, ale z dodatkiem mleka z pianką na samej górze,
• Latte – większa od cappuccino i zawierająca więcej mleka, przez co jest o wiele słabsza,
• Americano – w praktyce jest to espresso zalane wodą – w małej, lub dużej ilości co wpływa na jego moc,
• Macchiato – espresso z niewielką ilością spienionego mleka,
• Mocha – wariant kawy latte z dodatkiem czekolady, gorącego mleka i bitej śmietany,
• Kawa po irlandzku – mocna kawa z dodatkiem whiskey, brązowego cukru i bitej śmietany.

Podsumowanie

Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na świecie, ale też i używka. Zawarta w niej kofeina ma działanie uzależniające i pobudzające. Ze względu na to jak podaje się kawę, jej właściwości pobudzające są mocno osłabione. W szczególności w USA kawę przyrządza się jako bardzo słabą, przez co Amerykanie piją jej olbrzymie ilości.

Od 2014 roku, 29 września uznawany jest za Światowy Dzień Kawy. Chociaż w niektórych krajach obchodzi się go w inne dni, tak w Polsce i w większości krajów jest to 29 września.

Źródło zdjęć: Depositphotos.com