12 kwietnia 1961 roku Jurij Gagarin jako pierwszy człowiek w historii poleciał w kosmos. Był to jeden z największych sukcesów radzieckiego programu kosmicznego. Chociaż w kolejnych latach Amerykanie przejęli palmę pierwszeństwa, to Rosjanie zapisali się w historii jako pierwsi.
Wraz z wyniesieniem na orbitę okołoziemską Sputnika, pierwszego sztucznego satelity (miało to miejsce 4 października 1957 roku), rozpoczął się wyścig pomiędzy ZSRR a Stanami Zjednoczonymi o podbój kosmosu. Kolejnym jego etapem miało być wyniesienie pierwszej żywej istoty w kosmos (miało to miejsce 3 listopada 1957 roku, kiedy to na pokładzie radzieckiego satelity Sputnik 2 wyniesiono w kosmos psa Łajkę).
Sputnik 1 – pierwszy sztuczny satelita ziemi
Najważniejszym etapem miało być jednak wyniesienie w przestrzeń kosmiczną człowieka i jego bezpieczne sprowadzenia na ziemię. Zadanie to było bardzo trudne, ponieważ w trakcie lotu w kosmos na statek działały wręcz ekstremalne siły (przekonano się o tym w trakcie lotu Łajki, która po kilku godzinach lotu zdechła). Zarówno Amerykanie jak i Rosjanie chcieli jako pierwsi dokonać tego historycznego wyczyny.
W ZSRR prace techniczne nad rakietą i statkiem którym zamierzano wynieść człowieka w kosmos rozpoczęto w 1958 roku. W toku prac zaprojektowano trzy-członową rakietę nośną Wostok 8K72K o długości ponad 30 m i wadze 281 ton. Dodatkowo skonstruowaną specjalny statek kosmiczny nazwany również Wostok. Co ciekawe kabina załogi miała kształt kuli a nie stożka jak w przypadku amerykańskich statków.
Rakieto Wostok 1 w trakcie przygotowań do startu
W kwietniu 1960 roku powołano zespół WWS-1, w ramach którego wybrano 20 pilotów wojskowych, którzy mieli przejść badania kwalifikacyjne do udziału w locie w kosmos. Ostatecznie w połowie stycznia 1961 roku wybrano z nich 6, którzy przeszli pomyślnie testy kwalifikacyjne. Na początku kwietnia wytypowano Jurija Gagarina, który miał polecieć w kosmos jako pierwszy. Jego dublerem został Herman Titow, a rezerwowym kosmonautą został Grigorij Nielubow.
Jurij Gagarin – urodził się 9 marca 1934 roku w miejscowości Kłuszyno. W wieku 15 lat porzucił szkołę średnią i rozpoczął naukę w szkole zawodowej. W 1954 roku rozpoczął naukę pilotażu. W ciągu kilku kolejnych lat rozpoczął karierę w wojsku jako pilot. W 1960 roku został wybrany do zespołu WWS-1 jako potencjalny kosmonauta. Jako pierwszy człowiek w kosmosie Gagarin stał się bohaterem Związku Radzieckiego. Niestety 27 marca 1968 roku zginął w wypadku lotniczym. Powodem katastrofy samolotu MiG-15 UTI którym leciał wraz z instruktorem Władimirem Sierioginem był prawdopodobnie błąd pilota.
Pierwszy lot w kosmos zaplanowano na 12 kwietnia 1961 roku. O godzinie 6:07 z kosmodromu w Bajkonurze wystartowała rakieta Wostok z Jurijem Gagarinem na pokładzie. Z przyczyn technicznych cały lot sterowany był z ziemi, a zadaniem kosmonauty było jedynie informowanie o jego przebiegu.
Jurij Gagarin w drodze na stanowisko startowe
O godzinie 6:17 mimo kilku problemów technicznych z rakietą nośną, statek znalazł się na orbicie. Po wykonaniu jednego okrążenia wokół ziemi, Wostok rozpoczął procedurę wejścia w atmosferę o godzinie 7:25. O godzinie 7:47 kapsuła znalazła się na ziemi, a 8 minut później wylądował Gagarin, który wcześniej katapultował się (zgodnie z planem) z kapsuły na wysokości 7 000 m.
Jurij Gagarin w trakcie swojego jedynego lotu w kosmos spędził w przestrzeni 108 minut. Był to jego jedyny lot, ponieważ w związku z kilkoma wypadkami jakie miały miejsce później władze nie chciały ryzykować jego życia. Niestety mimo zachowanych środków ostrożności, pierwszy kosmonauta w historii zginął 27 marca 1968 roku w wypadku lotniczym.
Mimo zakrojonych na szeroką skalę przygotowań, radzieccy naukowcy kompletnie nie wiedzieli czego się podziewać w trakcie lotu. W związku z tym początek operacji przebiegał w całkowitej tajemnicy. Dopiero kiedy rozpoczęto jego finalną część, Radio Moskwa poinformowało o radzieckim sukcesie.
Rakieta Wostok 1 tuż przed startem
Radziecki wyczyn został jednak szybko przyćmiony przez Amerykanów. Już 5 maja w kosmosie znalazł się Alan Shepard, a w ciągu kilku kolejnych miesięcy w kosmos polecieli kolejni. Mimo kilku mniejszych sukcesów, lot Gagarina był ostatnim radzieckim wielkim wyczynem w ramach podboju kosmosu. W kolejnych latach to Amerykanie przejęli palmę pierwszeństwa, którą utrzymują do dnia dzisiejszego.
Rakieta Wostok 1 tuż po starcie