Hawker Sea Fury - ostatni myśliwiec Royal Navy z silnikiem tłokowym

Pod koniec II wojny światowej samoloty z silnikami tłokowymi osiągnęły szczyt swoich możliwości rozwoju a wiele z ostatnich zaprojektowanych wówczas myśliwców zapisało się w historii jako najszybsze samoloty z silnikami tłokowymi. Jedną z tych maszyn był brytyjski Hawker Sea Fury, będący ostatnim myśliwcem z silnikiem tłokowym, jaki służył w Royal Navy.

Geneza

Przez większą część II wojny światowej brytyjskie lotnictwo myśliwskie opierało się na sprawdzonych maszynach, które zaprojektowano jeszcze na początku wojny, lub tuż przed jej wybuchem (przede wszystkim był to Supermarine Spitfire). Chociaż maszyny te były modernizowane i udoskonalane (powstały 24 wersje podstawowe Spitfire i kilkadziesiąt specjalistycznych), dowództwo RAF wiedziało, że postęp technologiczny jaki dokonał się podczas wojny pozwalał na zaprojektowanie jeszcze lepszych maszyn.

Supermarine Spitfire Mk I

We wrześniu 1942 roku oblatano jeden z najlepszych brytyjskich myśliwców II wojny światowej – Hawker Tempest. Maszyna ta wywodziła się z Hawkera Typhoona, jednak od swojego poprzednika różniła się znacznie lepszymi osiągami. Niestety wzrost prędkości i siły ognia okupiony był znaczącym wzrostem masy, co uniemożliwiało wykorzystanie Tempesta w roli myśliwca pokładowego (w przeciwieństwie do Spitfire, którego przystosowano do roli myśliwca pokładowego jako Supermarine Seafire).

W 1943 roku, jeszcze zanim Tempest wszedł do służby, Sydney Camm, brytyjski inżynier lotniczy odpowiedzialny m.in za projekty Typhoona i Tempesta rozpoczął prace nad nową maszyną, będącą “lekkim Tempestem”. W styczniu 1943 roku brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa ogłosiło oficjalne wymagania dla nowego myśliwca w ramach specyfikacji F.2/42, która w maju 1943 roku została zaktualizowana w ramach specyfikacji F.2/43.

Hawker Tempest

Według założeń, nowy samolot miał osiągać prędkość ponad 720 km/h, a jego uzbrojenie miało składać się z czterech działek Hispano V kalibru 20 mm. Równocześnie do zakładów Hawkera wpłynęła specyfikacja N.7/43 na pokładowy samolot myśliwski nowej generacji. Ze względu na podobne oczekiwania Royal Navy i RAF-u, Sydney Camm zaproponował przygotowanie jednej maszyny w dwóch wersjach, aby maksymalnie ujednolicić projekt.

Pomysł zyskał aprobatę sił zbrojnych, co pociągnęło za sobą zamówienie 6 prototypów obu maszyn. W 1944 roku samoloty otrzymały oficjalnie nazwy Hawker Fury (taką samą nazwę nosił dwupłatowy myśliwiec z lat początku lat 30.) oraz Hawker Sea Fury. Maszyny prototypowe różniły się między sobą napędem. Dwa egzemplarze otrzymały silniki Rolls Royce Griffon, kolejne dwa Centaurus XXIIIs, piąta maszyna otrzymała silnik Centaurus XII, a ostatnia, szósta był wykorzystywana do prób strukturalnych. W trakcie prób silniki wielokrotnie jednak zmieniano.

Hawker Sea Fury

Spóźniony na wojnę

Oblot pierwszego prototypy (z silnikiem Centaurus XII) miał miejsce 1 września 1944 roku, kolejna maszyna, z silnikiem Rolls Royce Griffon 85 wzbiła się w powietrze 27 listopada 1944 roku. 21 lutego 1945 roku wzbił się w powietrze pierwszy Hawker Sea Fury z silnikiem Centaurus XII, a 25 lipca 1945 roku ten sam prototyp wzbił się w powietrze z silnikiem Centaurus XV.

W połowie 1945 roku, ze względu na zakończenie działań wojennych w Europie, RAF wycofał zamówienie na lądowego Hawkera Fury (na 200 egzemplarzy). Royal Navy nie zdecydowała się na cofnięcie zamówienia, ponieważ widziała nowej maszynie okazję do ujednolicenia swojej floty myśliwców pokładowych. W 1946 roku zakończono wszystkie próby prototypów w locie, dzięki czemu możliwe było rozpoczęcie produkcji seryjnej (pierwszy seryjny Hawker Sea Fury wzbił się w powietrze 15 sierpnia 1946 roku).

Hawker Sea Fury

W trakcie wszystkich prowadzonych prób stopniowo modyfikowano konstrukcję i eliminowano problemy, z których największymi były awaryjne silniki. Maszyna, która weszła do produkcji znacząco różniła się od pierwszych prototypów. Hawker Sea Fury miał 10,5 m długości i 11,7 m rozpiętości skrzydeł, oraz masę 5602 kg (maksymalna masa startowa wynosiła 6645 kg, czyli praktycznie tyle samo co w przypadku Tempesta, jednak po wojnie nie było to problemem, ponieważ nowe lotniskowce mogły obsługiwać cięższe maszyny). Napęd stanowił osiemnastocylindrowy silnik Bristol Centaurus 18 o mocy 2480 KM, zapewniający prędkość maksymalną 740 km/h (w trakcie prób udało się jednak osiągnąć prędkość 780 km/h), zasięg 1126 km lub 1674 km z dodatkowymi zbiornikami paliwa. Uzbrojenie składało się z czterech działek Hispano V kalibru 20 mm. Na węzłach podskrzydłowych możliwe było przenoszenie 12 niekierowanych rakiet kalibru 76,2 mm lub 907 kg bomb.

Hawker Sea Fury

Oficjalnie Hawker Sea Fury wszedł do służby w Royal Navy w 1947 roku. Ich eksploatacja była jednak bardzo krótka, ponieważ już w 1953 roku zaczęto je zastępować maszynami o napędzie odrzutowym – Hawker Sea Hawk i Supermarine Attacker. Zanim jednak ostatnie myśliwce Royal Navy z silnikami tłokowymi wycofano, kilkanaście maszyn wzięło udział w walkach na Półwyspie Koreańskim.

W trakcie walk w Korei, Hawker Sea Fury wykorzystywane były głównie do eskortowania przestarzałych brytyjskich bombowców pokładowych Fairey Firefly oraz jako myśliwce bombardujące. 8 sierpnia 1952 roku doszło jednak do niecodziennego starcia. Formacja brytyjskich Sea Fury została zaatakowana przez północnokoreańskie (pilotowane prawdopodobnie przez chińskich pilotów) MiG-i-15. Chociaż wydawałoby się, że Brytyjczycy byli na skazanej pozycji, porucznik Peter “Hoagy” Carmichael zestrzelił jednego MiG-a-15. Była to jedyna maszyna zestrzelona w tej potyczce oraz jedyny samolot odrzutowy, zestrzelony po II wojnie światowej przez brytyjski samolot napędzany silnikiem tłokowym.

Hawker Sea Fury

Chociaż oficjalnie zestrzelenie w całości przypisano Carmichaelowi, on sam jak i reszta pilotów nigdy nie była w stanie potwierdzić, kto faktycznie zestrzelił MiG-a, ponieważ w tym samym momencie atakowało go kilku pilotów. W kolejnych miesiącach walk Sea Fury kilkukrotnie jeszcze napotkały północnokoreańskie MiG-i, ale nie doszło do zestrzelenia żadnej z maszyn.

Sukces eksportowy i długie życie na emeryturze

Chociaż brytyjskie Sea Fury zaczęto wycofywać ze służby w 1953 roku, znaczna część z 864 wyprodukowanych egzemplarzy pozostała w służbie w siłach powietrznych innych państw. Wśród zagranicznych użytkowników tych maszyn znalazły się takie kraje jak Australia (maszyny używano w latach 1948-1962), Birma (w latach 1957-1958 Royal Navy przekazała 21 maszyn, które wykorzystywano do 1968 roku), Kanada (w 1956 roku samoloty zaczęto wycofywać ze służby, zastępując je maszynami o napędzie odrzutowym), Kuba (17 Sea Fury z rezerw Royal Navy trafiło na Kubę w 1959 roku, po 1961 roku zaczęto je jednak wycofywać ze służby z powodu braku części zamiennych), Holandia (Sea Fury wykorzystywano do lat 50.) oraz Pakistan, który ostatecznie otrzymał 87 całkowicie nowych Sea Fury w latach 1950-1952. Maszyny wykorzystywano do 1960 roku.

Hawker Sea Fury (fot. Stephen McParlin)

O ile Sea Fury były bardzo udanymi maszynami, dysponującymi dużą siłą ognia i znakomitymi osiągami, wraz z nadejściem ery odrzutowców stały się całkowicie przestarzałe.W latach 50. i 60. zaczęto je systematycznie wycofywać ze służby w siłach powietrznych. Z racji ich dobrego stanu, większość zmagazynowano (jednak bez zamiaru przywracania ich do służby).

Zmagazynowane maszyny były z czasem sprzedawane prywatnym właścicielom, którzy przywracali je do pełnej sprawności. Do naszych czasów przetrwało kilkanaście maszyn, z których część zachowana została w oryginalnym stanie i bierze udział w pokazach lotniczych. Reszta znajduje się w muzeach, lub… bierze udział w wyścigach lotniczych. Sea Fury ze względu na swoje osiągi stały się idealnymi maszynami wyścigowymi. Mimo upływu lat, kilkanaście bardzo mocno przebudowanych i zmodernizowanych Sea Fury bierze udział w wyścigach lotniczych, zwłaszcza w Reno Air Race.

Hawker Sea Fury

Jednym z najsłynniejszych wyścigowych Sea Fury jest September Fury. Maszyna pochodzi z Kanady i została przywrócona do pełnej sprawności we wrześniu 1970 roku. W kolejnych latach samolot brał udział w wielu wyścigach, osiągając bardzo dobre rezultaty. W 1996 roku, po kilku zmianach właściciela, maszynę kupił Michael Brown. Po remoncie samolot otrzymał nazwę własną September Fury oraz zupełnie nowy silnik Curtiss Wright R-3350-93. W kolejnych latach samolot był dalej modernizowany i cały czas bierze udział w wyścigach w Stanach Zjednoczonych.