W latach 50. w ZSRR rozpoczęto prace nad nowym, ciężkim śmigłowcem transportowym. Otrzymał on nazwę Mil Mi-6 i w swoim czasie był jednym z największych i najlepszych śmigłowców na świecie. Jego podzespoły wykorzystano do budowy wielu ciekawych i nietypowych maszyn, min. największego śmigłowca na świecie – Mil Mi-12.
Śmigłowiec do zadań specjalnych
Historia Mi-6 sięga początku lat 50.. Po zbudowaniu całkiem udanych śmigłowców Mi-1 i Mi-4, radziecka armia złożyła w zakładach Mila zamówienie na olbrzymi śmigłowiec transportowy o udźwigu 6 ton. Maszyna miała być wykorzystywana do transportu żołnierzy i uzbrojenia a w wersji cywilnej do transportu dużych ładunków w trudno dostępne rejony.
Prace nad śmigłowcem ruszyły w 1954 roku, krótko po wprowadzeniu do produkcji śmigłowca Mi-4. Prototyp nowej maszyny noszący oznaczenie W-6 zaprezentowano na początku 1957 roku. Znacząco różnił się on od pierwszych projektów, ponieważ w trakcie prac zmianie uległy wymagania dotyczące udźwigu. Ostatecznie śmigłowiec miał mieć możliwość transportu aż 12 ton ładunku. Zmiana ta wiązała się z potrzebą przekonstruowania wirnika i całego napędu. Ostatecznie zdecydowano się na zastosowanie dwóch silników i wirnika o średnicy aż 35 m. W ramach pierwszego, przedseryjnego zamówienia, zakłady Mila miały przygotować 5 prototypów.
5 czerwca 1957 roku dokonano oblotu pierwszego prototypu, a za sterami zasiadł pilot testowy Rafał Iwanowicz Kapreljan. Wyniki prób były bardzo zadowalające, ale uznano, że zanim maszyna wejdzie do eksploatacji, należy ją jeszcze dokładniej sprawdzić. W toku prób, 30 października przeprowadzono pierwszy z wielu rekordowych lotów Mi-6. Po załadowaniu 12 ton ładunku śmigłowiec wystartował i wzniósł się na wysokość 2432 m, ustanawiając rekord ładunku przetransportowanego przez śmigłowiec i potwierdzając swoje możliwości.
Po raz pierwszy Mi-6 zaprezentowano publicznie w 1958 roku w trakcie defilady w Tuszynie. Równolegle rozpoczęto próby drugiego gotowego prototypu. Produkcja pierwszej serii produkcyjnej ruszyła w 1959 roku, a w 1961 uruchomiono właściwą produkcję seryjną. Do 1972 roku zbudowano ponad 500 egzemplarzy, a łącznie, do zakończenia produkcji w 1981 roku powstało ponad 925 Mi-6 w różnych wersjach.
W 1965 roku śmigłowiec zaprezentowano po raz pierwszy na Zachodzie, na Salonie Lotniczym w Paryżu, gdzie wzbudził olbrzymie zainteresowanie. Rok później Mi-6 w wersji pożarniczej został wysłany ponownie do Francji, aby zademonstrować jego możliwości w praktyce w czasie gaszenia pożarów. Niestety w trakcie jednego z lotów maszyna rozbiła się z powodu złych warunków atmosferycznych, a cała załoga zginęła. Ze względu na trwające napięcia między ZSRR a państwami zachodnimi, eksport śmigłowców nie wchodził jednak w grę.
W 1966 roku Mi-6 pilotowany przez N. B. Lieszyna pobił kolejny rekord, tym razem prędkości, rozpędzając się do 340 km/h. Łącznie w toku eksploatacji udało się ustanowić aż różnych 16 rekordów, z których niektóre nie zostały pobite do dnia dzisiejszego.
W 1986 roku, w trakcie akcji gaśniczej w Elektrowni Atomowej w Czarnobylu wykorzystywano kilka Mi-6 w wersji transportowej i pożarniczej. Olbrzymi udźwig pozwalał na zabranie na pokład znacznych ilości środków gaśniczych. Kilka maszyn pozostawiono na jednym z tamtejszych cmentarzysk sprzętu używanego w akcji w rejonie Czernobyla.
Seryjnie budowane Mi-6 występowały w kilkunastu wersjach wojskowych i cywilnych. Olbrzymie rozmiary śmigłowca pozwalały na dostosowywanie go do różnych ról, min. latającego laboratorium. Dzięki sporemu udźwigowi Mi-6 często wykorzystywano również w roli latających dźwigów, aż do wprowadzenia do eksploatacji w 1964 roku dedykowanego śmigłowca tego typu – Mi-10. Warto dodać, że Mi-10 zbudowano przy wykorzystaniu wielu podzespołów z Mi-6.
Kilkadziesiąt Mi-6 trafiło na eksport, ale głównie były to wersje cywilne. Wśród zagranicznych użytkowników znalazły się: Algieria, Białoruś, Chiny, Egipt, Etiopia, Indonezja, Irak, Kazachstan, Laos, Peru, Polska, Ukraina i Wietnam. Mi-6 pozostawały w cywilnej eksploatacji do października 2002 roku, kiedy to śmigłowiec utracił certyfikat dopuszczający do eksploatacji w związku z katastrofą jednej z maszyn. Kilka Mi-6 podobno pozostaje w służbie w siłach zbrojnych Rosji i Chin.
Mi-6 w Polsce
Wśród zagranicznych użytkowników Mi-6 znalazła się również Polska. W 1974 i 1979 roku firma Instal zakupiła dwie maszyny do wykorzystania przy pracach budowlanych i montażowych, a w 1978 roku kolejną maszynę kupiła firma Elbud. Aby tak duże śmigłowce mogły być wykorzystywane w Polsce, musiały one przejść dodatkowe badania w Instytucie Lotnictwa. W ich trakcie za sterami Mi-6 zasiadł pilot Ryszard Witkowski.
Po pozytywnie zakończonych próbach śmigłowce wprowadzono do służby. Wykorzystywano je głównie do transportu dużych elementów konstrukcyjnych, min. w trakcie budowy linii przesyłowej z elektrowni Porąbka Żar, oraz w trakcie budowy zakładów FSO w Żeraniu, liceum św. Augustyna w Warszawie czy też montażu masztu RTV na budynku Collegium Altum Poznaniu.
W 1986 roku śmigłowce zostały przekazane Wojsku Polskiemu i trafiły do 37 Pułku Śmigłowców Transportowych, który stacjonował na lotnisku Leźnica Wielka koło Łęczycy. Ich eksploatacja nie była jednak długa, ponieważ w sierpniu 1990 roku wycofano je ze służby. Dwa egzemplarze sprzedano na Ukrainę, a trzeci zachowano w muzeum. Obecnie można go oglądać w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.
Konstrukcja
Mi-6 to ciężki, jednowirnikowy, dwusilnikowy śmigłowiec transportowy. Był to również pierwszy radziecki śmigłowiec wyposażony w silniki turbinowe. Maszyna ma 33 m długości i posiada szczątkowe skrzydła o rozpiętości 15,3 m. Średnica wirnika wynosi 35 m.
Masa własna Mi-6 wynosi 27,2 tony, a maksymalna masa startowa wynosi 40,5 ton. Napęd stanowią dwa silniki turbinowe Sołowiew D-25W o mocy 5500 KM każdy. Zapewniają one prędkość maksymalną 300 km/h i przelotową około 250 km/h. Maksymalny pułap wynosi 4500 m a zasięg 620 km (z dodatkowymi zbiornikami paliwa wzrasta on do 1450 km).
Załoga śmigłowca składa się z 5 osób – dwóch pilotów, nawigatora, radiooperatora i mechanika pokładowego, a w przypadku wykorzystania maszyny w roli latającego dźwigu dochodzi jeszcze obserwator. Mi-6 dysponuje przestrzenią ładunkową o długości 11,7 m, szerokości 3 m i wysokości od 2 do 2,65 m i może zabrać w zależności od konfiguracji 65-90 osób, lub 12 ton ładunku. W wersji medycznej na pokładzie zmieści się 41 rannych na noszach.
Jeden z najlepszych śmigłowców
Mi-6 uznawany jest za jeden z najlepszych radzieckich śmigłowców. Dzięki prostej i wytrzymałej konstrukcji idealnie nadawał się do eksploatacji w trudnych warunkach panujących np. na Syberii. Olbrzymi udźwig dodatkowo przydawał się przy pracach budowlanych.
Śmigłowce stały się również podstawą do zbudowania latających dźwigów Mi-10 a niektóre komponenty Mi-6 wykorzystano w budowie największego śmigłowca na świecie – Mi-12.
