Kariery okrętów pancernych budowanych w drugiej połowie XIX wieku zwykle były krótkie, ponieważ już po kilku latach okręty stawały się przestarzałe. Były jednak wyjątki, a ich najlepszym przykładem był pancernik kazamatowy Redoutable, którego budowę rozpoczęto w 1872 roku i eksploatowano do 1909 roku.
Geneza
W 1860 roku do służby wszedł okręt pancerny Gloire. Chociaż zapoczątkował on rewolucję w budownictwie okrętowym, w praktyce był dalej drewnianym okrętem wojennym o napędzie parowym z pomocniczym ożaglowaniem, ale posiadającym żelazny pancerz. Również zbudowany równolegle z nim brytyjski HMS Warrior chociaż już całkowicie wykonany z żelaza, pod względem ogólnego układu konstrukcji niczym nie różnił się dotychczasowych okrętów liniowych.
Pojawienie się okrętów pancernych doprowadziło do nowego wyścigu zbrojeń i trwającej kilka dekad rewolucji w budownictwie okrętowym. Pierwsze okręty pancerne dzięki swojemu opancerzeniu były niewrażliwe na ostrzał z starszych armat, często nawet strzelających granatami (pociskami wybuchowymi). W związku z tym konstruktorzy uzbrojenia zaczęli projektować armaty o coraz większym kalibrze wystrzeliwanych pocisków, co wpłynęło na wagę okrętów je przenoszących. Jedynym sposobem zwiększenia ochrony przed coraz większymi pociskami stało się pogrubianie żelaznego pancerza, co pociągało za sobą coraz większy wzrost masy okrętów wojennych, którego nie mogły skompensować dostępne wówczas silniki parowe.
Konstruktorzy szukali różnych sposobów zwiększenia siły ognia i poziomu ochrony okrętów wojennych przy zachowaniu odpowiedniej prędkości, ale szybko przekonano się, że budowa okrętów liniowych z kilkoma pokładami działowymi jak to miało miejsce w przypadku drewnianych okrętów liniowych nie jest dobrym kierunkiem. Powstało tylko kilka wielorzędowych okrętów pancernych, a jednymi z nich były francuskie okręty Solferino i Magenta.
Kolejnym rozwiązaniem, które wydawało się najbardziej optymalne było zaprojektowanie tzw. pancerników kazamatowych. Okręty to posiadały całe główne uzbrojenie w centralnie umieszczonej kazamacie, którą chronił najgrubszy pancerz. Pozostałe części kadłuba, w tym maszynownia chronione były znacznie słabszym pancerzem aby zminimalizować masę okrętu, a tym samym zwiększyć jego osiągi. Dalej jednak ochronę zapewniał żelazny pancerz, a konstrukcja okrętów opierała się na żelazie i drewnie.
Sytuacja zmieniła się wraz z wynalezieniem i wdrożeniem do masowego użycia technik produkcji stali. Stop ten zapewniał większe możliwości obróbki i tym samym uzyskania wytrzymałego i odpornego na ostrzał pancerza, a równocześnie był przy tym lżejszy od żelaza. Chociaż konstruktorzy początkowo obawiali się jego wykorzystania, w latach 70. XIX wieku zaczęto projektować pierwsze stalowe okręty wojenne.
Jedyny w swoim rodzaju Redoutable
W 1871 roku francuski inżynier Louis de Bussy zaproponował zaprojektowanie nowego pancernika kazamatowego z centralną baterią, do budowy którego zamierzał wykorzystać większe ilości stali. Chociaż dalej część konstrukcji miała być wykonana z żelaza, stal miała stanowić na tyle istotną część konstrukcji aby wpłynąć na masę okrętu. Ostatecznie w 1873 roku Ministerstwo ds. Marynarki Wojennej podjęło decyzję o budowie jednej jednostki eksperymentalnej oraz dwóch okrętów będących jego rozwinięciem, a także serii 6 okrętów obrony wybrzeża w ciągu zaledwie 5 lat.
Stępkę pod pierwszą jednostkę położono 18 lipca 1873 roku w stoczni Arsenal de Lorient, a wodowanie okrętu, który otrzymał nazwę Redoutable miało miejsce 18 września 1876 roku. Po zakończeniu długich prac wykończeniowych, 22 listopada 1878 roku rozpoczęto próby morskie okrętu, a do służby jednostka weszła ostatecznie 31 grudnia 1878 roku.
Redoutable był pancernikiem kazamatowym z centralną baterią o długości 95 m i wyporności 9430 ton. Konstrukcja okrętu została wykonana ze stali, ale pancerz był częściowo wykonany z płyt żelaznych i stalowych o różnej grubości. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 6700 ihp zapewniające prędkość maksymalną 14,5 węzła. W pierwotnej konfiguracji okręt otrzymał również ożaglowanie o powierzchni 2033 m². Zasięg wynosił 2840 mil morskich (5260 km) przy prędkości 10 węzłów. Uzbrojenie składało się z siedmiu dział kalibru 274 mm, sześciu dział kalibru 139 mm, siedmiu dział kalibru 100 mm, 1 działa kalibru 47 mm, 12 dział kalibru 37 mm oraz 4 podwodnych kadłubowych wyrzutni torped prawdopodobnie kalibru 140 mm. Załoga liczyła do 709 oficerów i marynarzy. Pancerz okrętu miał grubość 350 mm w pasie burtowym, 45-60 mm na pokładzie i 240-300 mm na kazamatach.
Po wejściu do służby okręt oddelegowano na Morze Śródziemne, gdzie po serii rejsów treningowych wszedł w skład Escadre d’évolution, będącej specjalną eskadrą szybkich okrętów pancernych (Redoutable był jednym z najszybszych okrętów liniowych francuskiej floty w tym czasie). W 1880 roku dokonano modernizacji uzbrojenia, w ramach której zainstalowano pięć nowych armat kalibru 274 mm. W 1888 roku miała miejsce kolejna modernizacja, w ramach której zainstalowano cztery nowe działa kalibru 274 mm i cztery działa kalibru 240 mm.
Kolejne lata okręt spędził na mniejszych bądź większych remontach i licznych rejsach treningowych. W tym czasie usunięto ożaglowanie i w miejsce masztów żaglowych zainstalowano maszty bojowe. Przeprowadzono również na nim próby bezprzewodowego telegrafu. W 1894 roku mimo wieku i przestarzałego układu konstrukcyjnego, okręt pozostawał dalej w eksploatacji i został poddany dużemu remontowi maszynowni, w ramach którego wymieniono kotły. W tym czasie jego uzbrojenie składało się z trzech dział kalibru 274 mm, czterech dział kalibru 240 mm, sześciu kalibru 139 mm, które zamieniono później na działa kalibru 100 mm.
Po zakończeniu wszystkich modernizacji, wysłużony okręt oddelegowano do Azji, gdzie w 1900 roku wziął udział w tłumieniu powstania bokserów w Chinach. Redoutable mimo przestarzałej konstrukcji i słabego uzbrojenia, był w relatywnie dobrym stanie, głównie dzięki solidnej częściowo stalowej konstrukcji. Dzięki temu eksploatowano go do 1909 roku w ramach Eskadry Azjatyckiej. Ostatecznie wycofano go do rezerwy pod koniec 1909 roku i zacumowano w Sajgonie. Usunięto z niego wówczas całe główne uzbrojenie, pozostawiając tylko działka kalibru 47 i 37 mm. 9 marca 1910 roku podjęto jednak decyzję o skreśleniu go z rejestru floty i zezłomowaniu na miejscu w latach 1912-1913.
Podsumowanie
Redoutable był jedynym okrętem swojego typu i jednostką rewolucyjną. Był to pierwszy tak duży okręt wojenny do budowy którego wykorzystano stal. Chociaż dalej posiadał on żelazny pancerz i wiele elementów konstrukcji, dzięki wykorzystaniu stali pozostawał w służbie dłużej niż wiele innych, żelaznych okrętów wojennych z tego samego okresu.
Jego kariera chociaż była długa, nie obfitowała w wiele istotnych wydarzeń, ponieważ mimo bardzo wysokiej prędkości w momencie wejścia do służby, okręt ten był w praktyce przestarzały, ponieważ w latach 80. XIX wieku zaczęto projektować i wprowadzać do eksploatacji okręty pancerne wyposażone w wieże działowe, które zapewniały znacznie większą siłę ognia w różnych kierunkach – wadą Redoutable był fakt, że przez większość swojej kariery w trakcie walk mógł w danym kierunki skierować tylko jedno działo artylerii głównej.
Zbudowano w oparciu o Redoutable dwa okręty pancerne typu Dévastation, oraz będący ich następcą Amiral Duperré również eksploatowano do 1909 roku. Okręty te miały bardzo podobny układ konstrukcyjny i konstrukcję, ale różniły się szczegółami konstrukcji i możliwościami bojowymi.
