Doświadczenia z prac nad pancernikiem Redoutable sprawiły, że francuska flota zamówiła w 1875 roku dwa kolejne okręty będące jego powiększoną wersją. Jednostki te należały do typu Dévastation i eksploatowane były tak samo jak poprzednik do 1909 roku, zapisując się w historii jako największe pancerniki z centralną baterią.
Geneza
Program rozbudowy floty z 1872 roku zakładał zbudowanie jednego okrętu typu Redoutable, oraz dwóch jednostek będących jego rozwinięciem. Okręty miały być większe i lepiej uzbrojone, oraz miały uwzględniać wnioski z prac nad pierwszą jednostką. Pierwsze projektu Louisa de Bussy przygotowane zostały w 1875 roku, ale 16 marca zostały cofnięte w celu wprowadzenia modyfikacji. W efekcie docelowe plany zatwierdzono dopiero 4 stycznia 1876 roku, a po analizie zatwierdzono je 11 maja. Co istotne, w tym czasie stępki pod oba okręty już były położone.
Według założeń pancerniki typu Dévastation jak je określano miały być dłuższe, a tym samym miały mieć większą wyporność. Pozwalało to na zainstalowanie potężniejszego uzbrojenia w postaci dział kalibru 340 mm. Warto dodać, że francuskie okręty miały być pewnego rodzaju odpowiedzią na równocześnie powstające we Włoszech pancerniki typu Duillio wyposażone w wieże działowe. Włoskie okręty pod względem konstrukcji były jednak znacznie nowocześniejsze przez zastosowanie wież działowych, chociaż miały też wiele wad.
Stępkę pod pierwszy z okrętów – Foudroyan położono 19 lipca 1875 roku, a wodowanie miało miejsce dopiero 27 kwietnia 1882 roku. W trakcie prac wykończeniowych nazwę okrętu zmieniono na Courbet, a do służby pancernik wszedł oficjalnie 20 października 1886 roku. Stępkę pod drugi okręt, Dévastation położono 20 grudnia 1875 roku, a wodowanie miało miejsce 19 sierpnia 1879 roku. Do służby okręt wszedł 15 lipca 1882 roku, w związku z czym to od niego nadano nazwę całego typu.
Konstrukcja
Oba okręty miały taką samą konstrukcję, ale różniły się drobnymi szczegółami. Pancerniki miały 100,5 m długości i wyporność 10 620 ton. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 8300 ihp, zapewniające prędkość maksymalną 15 węzłów oraz zasięg 3100 mil morskich (5700 km) przy prędkości 10 węzłów. Uzbrojenie składało się z czterech dział kalibru 340 mm (w przypadku Courbeta zastosowana działa o nieco dłuższej lufie) w kazamatach w centralnej baterii, czterech dział kalibru 274 mm – po jednym na dziobie i na rufie, oraz dwa nad centralną baterią, sześciu dział kalibru 138 mm, ośmiu działek kalibru 37 mm oraz pięć wyrzutni torped kalibru 381 mm. Pancerz miał grubość 178-381 mm w pasie burtowym, 241 mm na kazamatach i 61 mm na pokładzie. Załoga w zależności od konfiguracji liczyła około 689 oficerów i marynarzy.
W toku służby okręty poddawano licznym modyfikacjom uzbrojenia, wymieniając m.in. działa kalibru 340 mm na starsze działa kalibru 320 mm. Spowodowane było to wykryciem wad w konstrukcji dział kalibru 340 mm zastosowanych we wszystkich okrętach wojennych oraz bateriach brzegowych. Dodatkowo, początkowo oba okręty posiadały ożaglowanie, w toku służby redukowano je by ostatecznie z niego zrezygnować. W przeciwieństwie do nowatorskiego Redoutable, okręty typu Dévastation posiadały żelazny pancerz oraz konstrukcję.
Eksploatacja
Nowe pancerniki dzięki swoim osiągom i potężnemu uzbrojeniu oddelegowano natychmiast do służby w ramach Eskadry Śródziemnomorskiej. Dévastation wszedł do służby w lipcu 1882 roku, ale dopiero 31 stycznia 1885 roku oficjalnie włączono go w skład floty. W trakcie prób wykryto problemy ze sterowaniem, spowodowane zastosowaniem dwóch śrub napędowych i jednego steru. Równocześnie uznano, ze okręt jest bardzo stabilną platforma strzelecką.
Ze względu na opóźnienia w budowie, Courbet wszedł do normalnej służby dopiero w maju 1887 roku. Od tego czasu oba pancerniki używano zwykle wspólnie w ramach jednej grupy bojowej. Początkowo okręty wykorzystywano w licznych manewrach i ćwiczeniach, które miały nie tylko pomóc w szkoleniu załóg, ale przede wszystkim sprawdzić możliwości bojowe zarówno samych pancerników jak i innych jednostek. W trakcie tych ćwiczeń pancerniki symulowały ataki na francuskie wybrzeże, a ich „przeciwnikiem” miały być głównie torpedowce. Szybko okazało się jednak, że o ile torpedowce są dobre na wodach przybrzeżnych, na otwartym morzu nie był w stanie zagrozić pancernikom z powodu zbyt małej prędkości i słabych zdolności morskich. Wnioski te sprawiły, że Francuzi zaczęli opracowywać coraz większe torpedowce i później niszczyciele.
O ile służba Dévastation przebiegała raczej bezproblemowo, Courbet miał pecha i kilkukrotnie dochodziło na jego pokładzie do awarii napędu, utraty steru lub wejścia na mieliznę. W 1890 roku oba okręty zostały wysłane na przymusową modernizację uzbrojenia, kiedy to wykryto wady dział kalibru 340 mm. Aby przyśpieszyć prace, nie czekano na nowe działa, tylko zainstalowano zdjęcie z umocnień lądowych armaty kalibru 320 mm.
W 1896 roku wraz z wejściem do służby nowych francuskich predreadnoughtów, okręty typu Dévastation zaczęto uważać za przestarzałe (w praktyce były one już przestarzałe w połowie lat 80. XIX wieku). W związku z tym zaczęto planować ich głęboką modernizację, a następnie przeniesienie do Eskadry Północnej. Prace rozpoczęto w 1898 roku. Wymieniono kotły, a Dévastation otrzymał nowe uzbrojenie – prawdopodobnie działa kalibru 320 mm zastąpiono działami kalibru 274 mm. Po zakończeniu prac oba pancerniki pozostały w składzie Eskadry Północnej, ale poza kilkoma rejsami szkoleniowymi i próbami morskimi, większość czasu spędzały w rezerwie bądź ograniczonej służbie jako okręty obrony wybrzeża.
Dévastation został oficjalnie skreślony z rejestru floty 5 lutego 1909 roku, ale nie zdecydowano się na jego złomowanie. Po usunięciu uzbrojenia, dawny pancernik został przerobiony na okręt do prób torpedowych, a w 1914 roku przekształcono go w pływający obóz jeniecki dla jeńców wojennych. W tej roli wykorzystywano go do 1919 roku, a następnie pozostawiono własnemu losowi. Ostatecznie w maju 1921 roku sprzedano go na złom, ale w drodze do stoczni złomowej, 7 maja 1922 roku okręt wpadł na mieliznę. Po długich próbach uwolnienia jednostki dopiero 18 kwietnia 1927 roku Dévastation wrócił na wodę. Ze względu na problemy ze złomowaniem, okręt wyrzucono na brzeg w rejonie Port-Louis, gdzie rozebrano go. Courbet został wycofany ze służby 21 października 1908 roku, a z listy floty skreślono go 5 lutego 1909 roku. Złomowanie pancernika rozpoczęto 25 sierpnia 1910 roku.
Podsumowanie
Pancerniki typu Dévastation były znacznie lepiej uzbrojone i opancerzone niż Redoutable, ale powstały kilka lat po nim, przez co w momencie wejścia do służby były przestarzałe i ustępowały innym okrętom tej klasy, operującym na Morzu Śródziemnym. Mimo to zapisały się w historii jako największe kiedykolwiek zbudowane pancerniki z centralną baterią.
