Zbudowane w 1906 roku krążowniki pancerne typu Duke of Edinburgh były pierwszymi tego typu jednostkami w Royal Navy, przeznaczonymi do współdziałania z flotą liniową, a nie do zwalczania żeglugi przeciwnika.
Geneza
Budowane na początku XX wieku w Wielkiej Brytanii krążowniki pancerne powstawały głównie z myślą o zwalczaniu żeglugi handlowej przeciwnika, a nie współpracy z flotą liniową. Oznaczało to, że okręty te były nieco mniejsze, szybsze, lżej uzbrojone i słabiej opancerzone, ponieważ nie miały prowadzić wymiany ognia z okrętami przeciwnika. Dowództwo Royal Navy uznało jednak, że potrzebne są podobne okręty, ale przystosowane do wspierania floty liniowej, jako tzw. szybkie skrzydło. Według założeń, okręty te miały wspierać główne siły i utrudniać przeciwnikowi oderwanie się od okrętów liniowych.
W 1902 roku podjęto więc decyzję o zbudowaniu dwóch krążowników pancernych typu Duke of Edinburgh, będących dalekim rozwinięciem okrętów typu Devonshire będących wówczas w budowie. Nowe okręty miały być większe, lepiej uzbrojone i opancerzone, a przez to droższe. Projekt okrętów przygotował Philip Watts.
Nowe okręty, stare błędy
Watts w swoim projekcie postanowił zaprojektować dobrze uzbrojone okręty, których ogólny układ konstrukcyjny przypominał pancerniki typu King Edward VII z głównym uzbrojeniem umieszczonym w wieżach na dziobie, rufie oraz burtach, oraz dodatkowym silnym uzbrojeniem na burtach. W projekcie zastosowano jednak błędną koncepcję umieszczenia artylerii dodatkowej w kadłubie, nisko nad linią wody, przez co działa te były całkowicie bezużyteczne przy złej pogodzie i wyższym stanie morza.
Krążowniki miały 154 m długości i wyporność 12 790 ton. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 23 000 ihp, zapewniające prędkość maksymalną 23 węzłów oraz zasięg 7130 mil morskich (15 060 km) przy prędkości 10 węzłów. Uzbrojenie składało się z 6 dział kalibru 234 mm umieszczonych pojedynczo w wieżach na dziobie, rufie i po dwie na każdej burcie. Uzbrojenie dodatkowe składało się z 10 dział kalibru 152 mm umieszczonych po 5 na każdej burcie, 20 dział kalibru 47 mm przeznaczonych do zwalczania torpedowców oraz 3 podwodnych wyrzutni torped kalibru 450 mm. Pancerz miał grubość 76-152 mm w pasie burtowym oraz na barbetach, 19-38 mm na pokładzie, 114-191 mm na wieżach i 254 mm na mostku. Załoga liczyła 769 oficerów i marynarzy.
Stępkę pod pierwszy z okrętów – HMS Duke of Edinburgh, położono 11 lutego 1903 roku w stoczni Hawthorn Leslie. Wodowanie miało miejsce 14 stycznia 1904 roku, a do służby okręt wszedł 20 stycznia 1906 roku. Budowę drugiego okrętu, HMS Black Prince rozpoczęto 3 czerwca 1903 roku w stoczni Thames Ironworks, a wodowanie miało miejsce 8 listopada 1904 roku. Do służby okręt wszedł 17 marca 1906 roku. Koszt okrętów wynosił 1,2 mln funtów (współcześnie około 130 mln funtów) za jeden okręt.
Już na etapie budowy próbowano rozwiązać problem źle umieszczonych dział artylerii dodatkowej, ale koszt zmian wyniósłby około 400 000 funtów, przez co admiralicja zrezygnowała z tego pomysłu. Krótko po wejściu do służby podwyższono również kominy, które okazały się za niskie.
Eksploatacja
Początkowo oba krążowniki działały w ramach Home Fleet na Atlantyku jednak po wybuchu I wojny światowej skierowano je na Morze Śródziemne. Wykorzystano je do pościgu za niemieckim krążownikiem liniowym Goeben i krążownikiem Breslau. Następnie na pewien czas okręty oddelegowano do służby na Morzu Czerwonym, gdzie ochraniały konwoje.
Już po rozpoczęciu wojny, w ramach modernizacji, z obu krążowników usunięto działa kalibru 152 mm a otwory po nich zakryto na stałe płytami pancernymi. Działa te od początku kariery okrętów były nieprzydatne w normalnej eksploatacji.
W 1916 roku oba krążowniki trafiły z powrotem do Wielkiej Brytanii i wraz z Grand Fleet wzięły udział w bitwie jutlandzkiej. Podczas tej bitwy HMS Black Prince został najpierw uszkodzony, a następnie zatopiony, a całą jego załoga zginęła. HMS Duke of Edinburgh miał więcej szczęścia i przetrwał bitwę. Resztę wojny okręt spędził na misjach Atlantyku, biorąc udział w blokadzie niemieckich portów jak i ochraniając konwoje.
Po wojnie, z racji wieku i przestarzałej konstrukcji, krążownik został szybko wycofany z aktywnej służby, a 12 kwietnia 1920 roku sprzedany na złom. Tym samym zakończyła się historia okrętów typu Duke of Edinburgh. Bezpośrednimi następcami tych okrętów były krążowniki typu Warrior oraz Minotaur, ale wszystkie te jednostki wycofano z eksploatacji do 1919 roku.
