Zaprojektowany w połowie lat 50. francuski samolot pasażerski Sud Aviation Caravelle był pierwszym produkowanym seryjnie francuskim odrzutowcem pasażerskim oraz pierwszym samolotem tego typu przeznaczonym do obsługi krótkich i średnich tras.
Geneza
Historia Sud Aviation Caravelle rozpoczęła się 12 października 1951 roku wraz z publikacją przez francuskie Ministerstwo Lotnictwa specyfikacji dla nowego samolotu pasażerskiego średniego zasięgu, dysponującego miejscem dla 55-65 pasażerów i ładownością 1000 kg ładunku, zdolnego do osiągania prędkości 600 km/h i dysponującego zasięgiem 2000 km.
Specyfikacja nie zawierała wytycznych dotyczących napędu, ale aby uzyskać takie osiągi potrzebne były silniki turboodrzutowe albo turbośmigłowe. Praktycznie wszystkie francuskie zakłady lotnicze przygotowały projekty odpowiadające specyfikacji – łącznie złożono 20 projektów. 28 marca 1952 roku wybrano trzy projekty, z których ostatecznie wybrano maszynę zaprojektowaną przez zakłady SNCASE.
Ze względu na koszt projektu, oraz ogrom prac, SNCASE nawiązał współpracę z brytyjskimi zakładami de Havilland, które w 1949 roku dokonały oblotu pierwszego na świecie komercyjnego odrzutowca pasażerskiego – de Havilland Comet. W ramach współpracy Francuzi pozyskali część planów brytyjskiej maszyny. Dzięki temu możliwe było przyśpieszenie prac i wyeliminowanie potrzeby eksperymentowania z projektem (Caravelle odziedziczył po Comecie zwłaszcza cały nas).
Sud Aviation Caravelle
Oficjalnie SNCASE otrzymał kontrakt na budowę dwóch prototypów samolotu oznaczonego początkowo jako X-210 6 lipca 1953 roku. Dodatkowo zamówiono dwie maszyny do prób naziemnych. Pierwszy z prototypów ukończono po dwóch latach i oficjalnie zaprezentowano 21 kwietnia 1955 roku, a oblot maszyny miał miejsce 27 maja 1955 roku. Załogę podczas 41-minutowego lotu stanowiło pięć osób – pierwszy oficer Pierre Nadot, drugi oficer André Moynot, mechanik pokładowy Jean Avril, radiooperator André Préneron oraz przedstawiciel SNCASE Roger Beteille.
Pierwsze próby wypadły bardzo dobrze, ale ze względu na brak doświadczenia z tego typu maszynami kontynuowano je przez kilka lat. Drugi prototyp wzbił się w powietrze 6 maja 1956 roku, a certyfikat dopuszczający do lotów pasażerskich maszyna otrzymała na początku 1959 roku. W tym czasie zakłady SNCASE były już częścią konsorcjum Sud Aviation, w związku z czym gotowy samolot otrzymał nazwę Sud Aviation Caravelle.
Pierwszymi liniami lotniczymi, które zamówiły i wprowadziły do służby Caravelle były Air France i SAS. To właśnie linie lotnicze SAS zapisały na swoim koncie pierwszy lot nowego samolotu z pasażerami, który miał miejsce 26 kwietnia 1959 roku.
W latach 1958-1972 wyprodukowano łącznie 280 maszyn seryjnych w kilku wersjach różniących się wyposażeniem, napędem, osiągami oraz liczbą zabieranych pasażerów. Większość wersji powstawała w odpowiedzi na oczekiwania konkretnych odbiorców, wśród których znalazły się m.in. linie lotnicze Egyptair, Finnair, Lufthansa, Alitalia, Iberia Airlines, Swissair oraz United Airlines. Lista użytkowników Caravelli była jednak znacznie dłuższa.
Samoloty te stały się podstawowymi odrzutowcami pasażerskimi obsługującymi krótkie i średnie trasy zwłaszcza w Europie. Użytkownicy oceniali je bardzo wysoko, głównie ze względu na osiągi oraz komfort podróży, osiągnięty dzięki umieszczeniu silników na ogonie, a nie pod skrzydłami. Mimo swojej popularności i dobrych ocen, w toku służby doszło do 28 katastrof, wypadków i incydentów z udziałem Caravelli, w których zginęło łącznie 1309 osób.
Caravelle pozostawały w służbie do 2005 roku, dzięki czemu do naszych czasów przetrwało kilkadziesiąt egzemplarzy tch maszyn, które znaleźć można w muzeach i kolekcjach na całym świecie. Co ciekawe, zakłady Sud Aviation rozpoczęły prace nad następca Caravella, ale prace te zaowocowały powstaniem… Concorda.
Konstrukcja
Sud Aviation Caravelle miał 32-36,2 m długości w zależności od wersji, 34,3 m rozpiętości skrzydeł i maksymalną masę startową 46 ton. Napęd stanowił dwa silniki Rolls-Royce Avon Mk.522 (Caravelle I i IA), Mk.527 (Caravelle III), Mk.531 (Caravelle VI-N), Mk.533R (Caravelle VI-R), Pratt & Whitney JT8D-7 (Caravelle 10R, 11R i 10B) lub JT8D-9 (Caravelle 12). Prędkość maksymalna wynosiła 805 km/h, a zasięg 1700 km.
W zależności od wersji, na pokładzie znajdowało się miejsce dla 80 pasażerów w podstawowych wersjach, do 140 w wariancie Caravelle 12. Koszt jednego egzemplarza Caravelle wynosił w 1972 roku 5,5 mln dolarów (współcześnie około 32,2 mln dolarów).
