W latach 90. firma Airbus wprowadziła do eksploatacji pięć nietypowych samolotów transportowych Airbus A300-600ST (Super Transporter) Beluga. Maszyny te były następcami wysłużonych samolotów typu Super Guppy. W 2014 roku rozpoczęto natomiast prace nad kolejnymi, większymi maszynami tego typu – Airbus Beluga XL.
Geneza
Od początku swojego istnienia, firma Airbus musiała radzić sobie z trudnym zadaniem transportowania komponentów produkowanych maszyn między rozsianymi po Europie Zachodniej zakładami produkcyjnymi. Najtrudniejszym zadaniem było transportowanie części maszyn do zakładów w Tuluzie, gdzie dokonywano ostatecznego montażu samolotów.
W pierwszych latach, kiedy liczba produkowanych maszyn była jeszcze mała, wykorzystywano transport drogowy do przewożenia największych części maszyn między zakładami. Wraz z wzrostem produkcji, rozwiązanie to stało się zbyt kosztowne i czasochłonne. W związku z tym firma Airbus podjęła decyzję o wprowadzeniu do służby specjalistycznych samolotów transportowych, zdolnych do przenoszenia dużych ładunków.
Jedyną dostępną tego typu maszyną był Super Guppy. Airbus wynajął dwie maszyny tego typu, które intensywnie eksploatowano aż do lat 90. Samoloty te spisywały się bardzo dobrze, jednak z racji wieku, pod koniec lat 80. koszty remontów, liczba awarii oraz niewystarczające możliwości transportowe sprawiły, że Airbus musiał wprowadzić do eksploatacji nowe samoloty.
W tym czasie na rynku nie były dostępne żadne samoloty spełniające oczekiwania Airbusa. Jedynym rozwiązaniem było więc samodzielne opracowanie tego typu samolotów. Wybór padł na wprowadzonego do eksploatacji w 1974 roku Airbusa A300-600.
Airbus Beluga
Prace nad nowym samolotem transportowym rozpoczęto w 1991 roku od powołania firmy Super Airbus Transport International, która miała być operatorem nowych maszyn. We wrześniu 1992 roku rozpoczęto przebudowę pierwszego A300-600 do nowego typu, oznaczonego jako Airbus A300-600ST. Oblot maszyny miał miejsce 13 września 1994 roku, a do eksploatacji samolot wszedł rok później.
Chociaż oficjalnie samolot nosi nazwę Super Transporter, bardziej znany jest pod nazwą Airbus Belgua (nazwa wzięła się od podobieństwa do Białuchy arktycznej). Do 1999 roku zbudowano 5 maszyn, kosztujących około 285 mln dolarów każdy.
Airbus Beluga ma 56 m długości i 33,8 m rozpiętości skrzydeł. Masa pustego samolotu wynosi 86,5 tony, a maksymalna masa startowa 155 ton. Napęd stanowią dwa silniki General Electric CF6-80C2A8, zapewniające prędkość 875 km/h i zasięg 2780 km z ładunkiem 40 ton, lub 4630 km z ładunkiem 26 ton. Załoga składa się z dwóch osób oraz technika odpowiedzialnego za ładunek. Dodatkowo w kokpicie może lecieć dwóch pasażerów.
Chociaż każda Beluga powstała poprzez przebudowę Airbusa A300-600, konstrukcja samolotu uległa znaczącej przebudowie. Dziób samolotu obniżono i opuszczono do dołu, dzięki czemu możliwe było zbudowanie przedziału transportowego nad kokpitem, w rozbudowanej górnej części kadłuba samolotu. Do załadunku służą potężne podnoszone drzwi w przedniej części kadłuba. Ze względu na ich odcięcie od kokpitu, nie ma potrzeby rozłączania instalacji pokładowych podczas za- i wyładunku. Przekonstruowano również stateczniki, aby dostosować je do znacznie wyższego kadłuba.
Samoloty te początkowo wykorzystywano do transportu elementów samolotów, jednak z czasem udostępniono je również zewnętrznym firmom. W związku z tym znacząco wzrosła różnorodność przewożonych ładunków – na pokładach Belug pojawiły się elementy rakiet, satelitów, anten itp. Rocznie Belugi wykonują kilka tysięcy lotów. Intensywność eksploatacji sprawia, że obecna flota pięciu maszyn jest już za mała do obsłużenia takiego ruchu. W 2014 roku podjęto więc decyzję o budowie kolejnych maszyn tego typu, ale znacznie większych. Samoloty te otrzymały oznaczenie Airbus Beluga XL.
Airbus Beluga XL
Prace nad nowym, powiększonym wariantem Belugi rozpoczęto w 2014 roku. Jako bazę dla samolotu wybrano Airbusa A330-200, dzięki czemu możliwe było zwiększenie ładowności, jak i rozmiarów przewożonych ładunków. Pierwszy egzemplarz Airbusa Beluga XL wytoczono z zakładów w Tuluzie 4 stycznia 2018 roku. Oblot maszyny miał miejsce 19 lipca 2018 roku, a wprowadzenie do eksploatacji ma nastąpić w 2019 roku.
Beluga XL ma 63 m długości, oraz 60 m rozpiętości skrzydeł. Masa samolotu wynosi 125 ton, a maksymalna masa startowa 227 ton. Napęd stanowią dwa silniki Rolls-Royce Trent 700. Zasięg samolotu z pełnym ładunkiem szacowany jest na 4000 km.
