Radziecki śmigłowiec pokładowy Kamow Ka-15

Zaprojektowany na początku lat 50. śmigłowiec Kamow Ka-15 był pierwszym radzieckim śmigłowcem pokładowym oraz pierwszym na świecie seryjnie produkowanym śmigłowcem w układzie współosiowym. Powstały 354 maszyny tego typu, ale eksploatowano je przez krótki czas.

Geneza

W drugiej połowie lat 40. dzięki rozwojowi techniki zapoczątkowanemu podczas II wojny światowej w wielu krajach rozpoczęto intensywne prace rozwojowe nad śmigłowcami. Maszyny tego typu dzięki możliwości pionowego startu i lądowania oraz pozostawania w zawisie mogły wykonywać zadania, do których nie nadawały się dotychczas wykorzystywane samoloty.

Konstruktorzy na całym świecie zauważyli, że śmigłowce świetnie nadają się do zadań rozpoznawczych i transportowych zarówno na lądzie jak i na morzu. Możliwość pionowego startu i lądowania sprawiała, że mogły one operować z okrętów wojennych, które wyposażano jedynie w niewielkie lądowiska. Chociaż pionierami w rozwoju śmigłowców byli w tym czasie Amerykanie, również w Związku Radzieckim rozpoczęto intensywne prace nad śmigłowcami.

Radziecka Marynarka Wojenna zaangażowała się w projekt nowego śmigłowca tworzonego przez Nikołaja Kamowa. W 1948 roku zaprezentował on niewielki, jednoosobowy śmigłowiec Ka-8 wyposażony w dwa współosiowe wirniki, dzięki czemu nie musiał wykorzystywać wirnika ogonowego. Pokaz wykonany przez pilota Michaiła Gurowa był na tyle udany, że Kamow otrzymał zadanie opracowania większego śmigłowca, który miał posłużyć do badań możliwości maszyn tego typu wykorzystywanych na pokładach okrętów.

Już rok później w powietrze wzbił się nowy śmigłowiec oznaczony jako Ka-10. Maszyna w praktyce była jedynie powiększonym Ka-8, ale idealnie nadawała się do prób. Prowadzono je do 1953 roku, wykazując, że śmigłowce świetnie nadają się do wykorzystania na okrętach. Analizując przebieg prób, w sierpniu 1950 roku Kamow rozpoczął prace nad kolejnym śmigłowcem, projektowanym z myślą o produkcji seryjnej.

Kamow Ka-15

Na bazie doświadczeń zdobywanych podczas prób śmigłowca Ka-10 opracowano w zakładach Kamowa większą maszynę, która otrzymała oznaczanie Ka-15. Od swojego poprzednika śmigłowiec różnił się wielkością – 6,25 m długości i 9,96 m średnicy wirnika, masą startową wynoszącą 1370 kg oraz przede wszystkim całkowicie zamkniętą kabiną, mieszczącą dwie osoby lub jedną i dodatkowy ładunek. Napęd śmigłowca stanowił silnik gwiazdowy AI-14W o mocy 255 KM, zapewniający prędkość maksymalną 150 km/h i przelotową 125 km/h oraz zasięg 390 km.

Maszyna w pełni odpowiadała założeniom konstrukcyjnym opracowanym w wyniku zakończonych na początku 1953 roku prób śmigłowca Ka-10, z których najważniejszym było zwiększenie udźwigu oraz wprowadzenie zamkniętej kabiny załogi, umożliwiającej operowanie w trudnych warunkach pogodowych.

Oblot śmigłowca miał miejsce 14 kwietnia 1953 roku, a za sterami zasiadł pilot doświadczalny Dmitrij Jefremow. Próby w locie szybko wykazały, że zastosowany układ wirników generuje duże drgania i wymaga dokładniejszego zsynchronizowania pracy obu wirników i usztywnienia wału. Po wprowadzeniu poprawek w 1955 roku rozpoczęto próby wojskowe, w trakcie których Ka-15 porównywany był z dopracowanym i będącym już w produkcji seryjnej śmigłowcem Mil Mi-1.

Porównanie wykazało, że Mi-1 jest bardziej dopracowaną konstrukcją, ale jako śmigłowiec dla okrętów wojennych, Ka-15 spisywał się lepiej, w związku z czym zarekomendowano jego przyjęcie do eksploatacji. Docelowo zakładano, że śmigłowce będą wykorzystywane na pokładzie niszczycieli projektu 57bis. Początkowo zadaniem maszyn miało być wskazywanie celów dla pocisków przeciwokrętowych, jednak z czasem zakres zadań zaczął rosnąć. Niestety szybko okazało się, że Ka-15 nie jest w stanie sprostać nowym zadaniom.

Największym problemem był niewielki udźwig maszyn, wynoszący zaledwie 210 kg. Uniemożliwiało to zabranie na pokład aparatury do wykrywania okrętów podwodnych (w skład zestawu wchodziły pławy radiohydroakustyczne ważące 45 kg (sztuka), odbiornik sygnału oraz bomby głębinowe o masie 50 kg. Jedynym sposobem na wykorzystanie śmigłowców Ka-15 do zadańi ZOP (zwalczania okrętów podwodnych) było użycie na raz przynajmniej trzech maszyn. W warunkach bojowych było to niewykonalne, ponieważ niszczyciele projektu 57 mogły zabrać na pokład tylko po jednej maszynie.

W początkowym okresie produkcji pojawił się również problem z jakością wykonania śmigłowców. Skomplikowany system przeniesienia napędu wymagał bardzo starannego wykonania i jak najlepszej jakości materiałów. Łącznie do 1959 roku wyprodukowano 354 śmigłowce typu Ka-15 i Ka-15M (wersja z dopracowaną konstrukcją).

Rosnąca lista potencjalnych zadań, których śmigłowce Ka-15 nie mogły realizować sprawiła, że w 1962 roku podjęto decyzję o ich wycofaniu z uzbrojenia. Ich miejsce zajęły bardziej dopracowane i większe śmigłowce Kamow Ka-25. Prototyp oblatano w 1961 roku, a do produkcji weszły one w 1964 roku.