Radzieckie niszczyciele rakietowe projektu 57 (typ Gniewnyj)

Zaprojektowane w latach 50. niszczyciele projektu 57 były pierwszymi radzieckimi niszczycielami projektowanymi od początku z myślą o wyposażeniu ich w pociski rakietowe. Był to również pierwsze radzieckie niszczyciele, które dysponowały lądowiskiem dla śmigłowców.

Prace nad niszczycielami rozpoczęto na przełomie 1955 i 1956 roku. Okręty te były rozwinięciem jednostek projektu 56 (typ Spokojnyj/Kotlin), będących ostatnimi konwencjonalnymi radzieckimi niszczycielami (warto dodać, że jeden z okrętów tego typu podniósł polską banderę i otrzymał nazwę ORP Warszawa). Po swoich poprzednikach nowe okręty odziedziczyły maszynownię, kadłub i ogólny układ konstrukcyjny. Tym samym długość kadłuba wyniosła 140 m, a wyporność 4200 ton. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe o mocy 54 000 KM, zapewniające prędkość 34,5 węzła, oraz zasięg 5667 km przy prędkości 18 węzłów.

Jeden z niszczycieli projektu 57bis

Największą różnicą było jednak zastosowane uzbrojenie, ponieważ już na wczesnym etapie prac projektowych uznano, że podstawowym uzbrojeniem okrętów nie będą działa, tylko jedne z pierwszych radzieckich pocisków przeciwokrętowych – KSSzcz o zasięgu 40 km. Na pokładzie umieszczono dwie takie wyrzutnie z zapasem 12-16 pocisków. Ponadto uzbrojenie dodatkowe składało się z 16 dział przeciwlotniczych kalibru 57 mm umieszczonych w czterech poczwórnych zestawach oraz 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm i dwóch wyrzutni bomb głębinowych RBU-6000. Na rufie umieszczono lądowisko dla śmigłowca Ka-15, jednak bez hangaru. Maszyna miała być wykorzystywana do wskazywania celów. Załoga okrętu składała się z 290 oficerów i marynarzy.

W latach 1957-1961 zbudowano łącznie 8 okrętów (z 9 zamówionych) oznaczonych jako projekt 57bis, a koszt jednego okrętu wyniósł od 18,5 mln rubli dla pierwszej jednostki do 14,5 mln rubli dla ostatniej. Oddelegowano je do służby w Flotach Bałtyckiej, Czarnomorskiej, Oceanu Spokojnego i Północnej. W toku służby niszczyciele nie uczestniczyły w żadnych działaniach bojowych, ograniczając się do wykonywania rejsów patrolowych, m.in na Morzu Śródziemnym w trakcie wojen arabsko-izraelskich.

Jeden z niszczycieli projektu 57bis

Krótko po wejściu do służby, w 1966 roku podjęto decyzję o modernizacji niszczycieli. Powodem były całkowicie przestarzałe pociski przeciwokrętowe (które już w momencie wejścia do służby nie były szczytem techniki). W ramach modernizacji usunięto wyrzutnie KSSzcz, zastępując je wyrzutniami pocisków przeciwlotniczych M-1 Wołna z zapasem 32 pocisków. Uzbrojenie przeciwlotnicze również uległo zmianie. Zamiast szesnastu dział kalibru 57 mm zastosowano dwa poczwórne zestawy takich dział oraz cztery podwójne zestawy działek kalibru 30 mm. Zastosowano również 10 wyrzutni torped (2xV) i trzy wyrzutnie bomb głębinowych RBU-6000. Zmodernizowane okręty określano jako projekt 57A.

Jeden z niszczycieli projektu 57A

Chociaż w nowej konfiguracji okręty utraciły zdolność zwalczania okrętów nawodnych, znacząco zwiększyły się ich możliwości zwalczania celów powietrznych i okrętów podwodnych. Prace modernizacyjne prowadzono w latach 1966-1978. Ze względu na rozwój technologii i uzbrojenia, pod koniec lat 80. podjęto jednak decyzję o wycofaniu niszczycieli z służby. Proces zapoczątkowano w 1987 roku, a ostatnia jednostka typu została wycofana w 1993 roku.