Radzieckie niszczyciele rakietowe projektu 57 (typ Gniewnyj)

Zaprojektowane w latach 50. niszczyciele projektu 57 były pierwszymi radzieckimi niszczycielami projektowanymi od początku z myślą o wyposażeniu ich w pociski rakietowe. Był to również pierwsze radzieckie niszczyciele, które dysponowały lądowiskiem dla śmigłowców.

Prace nad niszczycielami rozpoczęto na przełomie 1955 i 1956 roku. Okręty te były rozwinięciem jednostek projektu 56 (typ Spokojnyj/Kotlin), będących ostatnimi konwencjonalnymi radzieckimi niszczycielami (warto dodać, że jeden z okrętów tego typu podniósł polską banderę i otrzymał nazwę ORP Warszawa). Po swoich poprzednikach nowe okręty odziedziczyły maszynownię, kadłub i ogólny układ konstrukcyjny. Tym samym długość kadłuba wyniosła 140 m, a wyporność 4200 ton. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe o mocy 54 000 KM, zapewniające prędkość 34,5 węzła, oraz zasięg 5667 km przy prędkości 18 węzłów.

Największą różnicą było jednak zastosowane uzbrojenie, ponieważ już na wczesnym etapie prac projektowych uznano, że podstawowym uzbrojeniem okrętów nie będą działa, tylko jedne z pierwszych radzieckich pocisków przeciwokrętowych – KSSzcz o zasięgu 40 km. Na pokładzie umieszczono dwie takie wyrzutnie z zapasem 12-16 pocisków. Ponadto uzbrojenie dodatkowe składało się z 16 dział przeciwlotniczych kalibru 57 mm umieszczonych w czterech poczwórnych zestawach oraz 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm i dwóch wyrzutni bomb głębinowych RBU-6000. Na rufie umieszczono lądowisko dla śmigłowca Ka-15, jednak bez hangaru. Maszyna miała być wykorzystywana do wskazywania celów. Załoga okrętu składała się z 290 oficerów i marynarzy.

W latach 1957-1961 zbudowano łącznie 8 okrętów (z 9 zamówionych) oznaczonych jako projekt 57bis, a koszt jednego okrętu wyniósł od 18,5 mln rubli dla pierwszej jednostki do 14,5 mln rubli dla ostatniej. Oddelegowano je do służby w Flotach Bałtyckiej, Czarnomorskiej, Oceanu Spokojnego i Północnej. W toku służby niszczyciele nie uczestniczyły w żadnych działaniach bojowych, ograniczając się do wykonywania rejsów patrolowych, m.in na Morzu Śródziemnym w trakcie wojen arabsko-izraelskich.

Krótko po wejściu do służby, w 1966 roku podjęto decyzję o modernizacji niszczycieli. Powodem były całkowicie przestarzałe pociski przeciwokrętowe (które już w momencie wejścia do służby nie były szczytem techniki). W ramach modernizacji usunięto wyrzutnie KSSzcz, zastępując je wyrzutniami pocisków przeciwlotniczych M-1 Wołna z zapasem 32 pocisków. Uzbrojenie przeciwlotnicze również uległo zmianie. Zamiast szesnastu dział kalibru 57 mm zastosowano dwa poczwórne zestawy takich dział oraz cztery podwójne zestawy działek kalibru 30 mm. Zastosowano również 10 wyrzutni torped (2xV) i trzy wyrzutnie bomb głębinowych RBU-6000. Zmodernizowane okręty określano jako projekt 57A.

Chociaż w nowej konfiguracji okręty utraciły zdolność zwalczania okrętów nawodnych, znacząco zwiększyły się ich możliwości zwalczania celów powietrznych i okrętów podwodnych. Prace modernizacyjne prowadzono w latach 1966-1978. Ze względu na rozwój technologii i uzbrojenia, pod koniec lat 80. podjęto jednak decyzję o wycofaniu niszczycieli z służby. Proces zapoczątkowano w 1987 roku, a ostatnia jednostka typu została wycofana w 1993 roku.

Nazwa	Położenie stępki	Wodowanie	Wejście do służby	Modernizacja	Wycofanie ze służby
Gniewnyj	16 listopada 1957 roku	30 listopada 1958 roku	10 stycznia 1960 roku	1972-1973	8 kwietnia 1988 roku
Griemiaszczij	25 lutego 1958 roku	30 kwietnia 1959 roku	30 czerwca 1960 roku	1966-1968	17 lipca 1987 roku
Żguczij	23 czerwca 1958 roku	14 października 1959 roku	23 grudnia 1960 roku	1967-1969	30 lipca 1987 roku
Zorkij	17 kwietnia 1959 roku	30 kwietnia 1960 roku	30 września 1961 roku	1969-1971	30 czerwca 1993 roku
Upornyj	21 września 1958 roku	30 czerwca 1959 roku	3 grudnia 1960 roku	1977-1978	25 czerwca 1991 roku
Bojkij	2 kwietnia 1959 roku	15 grudnia 1960 roku	26 września 1961 roku	1970-1973	9 lutego 1988 roku
Gordyj	11 maja 1959 roku	24 maja 1960 roku	6 lutego 1961 roku	1973-1975	30 lipca 1987 roku
Dierzkij	10 października 1959 roku	4 lutego 1960 roku	30 grudnia 1961 roku	1967-1972	19 kwietnia 1990 roku

---