Petlakow Pe-8 – radziecka latająca forteca

Radziecki bombowiec strategiczny Petlakow Pe-8 (TB-7) był największym radzieckim bombowcem strategicznym II wojny światowej. Samolot ten był odpowiednikami amerykański bombowców B-17 Flying Fortress ale ze względu na niewielką produkcję, Pe-8 nie odegrały znaczącej roli w walkach.

Geneza

Historia Pe-8 (początkowo noszącego oznaczenie TB-7) sięga końca 1933 roku, kiedy to radzieckie dowództwo lotnictwa zaczęło formułować wymagania taktyczno-techniczne dla nowego bombowca strategicznego. Nowa maszyna miała zastąpić wiekowe i totalnie przestarzałe bombowce TB-3. Maszyny te chociaż weszły do eksploatacji w 1931 roku, pod względem technicznym bardziej przypominały bombowce z początku lat 20..

Oficjalnie wytyczne przekazano przemysłowi 26 lipca 1934 roku. Pracami nad nowym bombowcem miało kierować biuro konstrukcyjne Tupolewa, odpowiedzialne za wcześniejsze konstrukcje bombowców używanych przez ZSRR. Głównymi konstruktorami zostali Andriej Tupolew, Borys Kondorski i Władimir Petlakow.

Według wytycznych, nowa maszyna miała osiągać prędkość 280-300 km/h, pułap 8000 m i zasięg 4000 km z ładunkiem 4000 kg bomb. Pod koniec 1934 roku wymagania zmieniono, zwiększając prędkość maksymalną do 600 km/h, pułap do 15 000 m a zasięg zmniejszono do 2000 km z ładunkiem 5000 kg bomb.

Zmiana wymagań sprawiła, że konstruktorzy musieli zacząć prace od początku, ponieważ pierwotne wymagania można było spełnić zwyczajnie modernizując TB-3. W styczniu 1935 roku ponownie zmieniono wymagania, tym razem ograniczając prędkość maksymalną do 330-350 km/h, pułap do 4000 m a zasięg zmieniono na 4600 km z ładunkiem 2000 kg bomb. Nowe wymagania były znacznie realniejsze do zrealizowania, w związku z czym zespół projektowy, który całkowicie trafił pod opiekę Władimira Petlakowa rozpoczął prace nad ostateczną wersją bombowca.

TB-7/Pe-8 – radziecka latająca forteca

Prace nad prototypem ukończone 9 listopada 1936 roku zaowocowały powstaniem czterosilnikowego bombowca strategicznego o wymiarach zbliżonych do starszego TB-3. Samolot miał 39 m rozpiętości skrzydeł, ważył ponad 18 ton, a masa startowa wynosiła 27 ton. Początkowo napęd stanowiły 4 silniki AM-35 o mocy 1340 KM. Uzbrojenie składało się z 2 działek kalibru 20 mm, 2 karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm i dwóch kalibru 7,62 mm. Początkowo TB-7 mógł przenosić 4 tony bomb, a w trakcie wojny po modernizacji silników udźwig wzrósł do 5 ton. Załoga liczyła 11 osób.

Próby bombowca rozpoczęto pod koniec grudnia 1936 roku, a pierwszy lot odbył się 27 grudnia. Maszyna spisywała się całkiem nieźle, ale wymagała wielu drobnych poprawek. Próby prototypu kontynuowano do 20 marca 1937 roku. Następnie prototyp dopracowano i skierowano na próby państwowe, trwające od 11 sierpnia do 28 października.

Ich wyniki nie były do końca zadowalające dla dowództwa, dlatego maszynę skierowano do ponownych prób zakładowych, które miały wyeliminować wszystkie wady, głównie związane z silnikami i ich niezawodnością. W kwietniu 1938 roku do prób dołączył drugi prototyp, nieznacznie różniący się konstrukcją. Ostatecznie próby i modyfikacje zakończono dopiero pod koniec 1938 roku. Zmieniono silniki i wprowadzono liczne drobne zmiany w konstrukcji bombowców.

Na początku 1939 roku rozpoczęto produkcję seryjną nowego bombowca, która trwała do końca roku. Z braku silników, zbudowano zaledwie 12 maszyn. Równocześnie naczelne dowództwo radzieckiego lotnictwa straciło zainteresowanie projektem, uznając że jest zbyt kosztowny i nieprzydatny. Mimo zawieszenia produkcji, Zakłady nr. 124 w Kazaniu, gdzie produkowano bombowce zachowały możliwość wznowienia produkcji seryjnej.

Aż do czerwca 1941 roku, kiedy Niemcy zaatakowali ZSRR, TB-7 znajdowały się w rejonie Kijowa, gdzie załogi powoli zdobywały doświadczenie w obsłudze nowych bombowców. Pierwszą akcję bojową samoloty przeprowadziły dopiero w nocy z 10 na 11 sierpnia.

Według planów 10 TB-7 i 16 mniejszych bombowców Jer-2 miało w odwecie na niemieckie bombardowanie Moskwy zbombardować Berlin. Niestety z powodu problemów technicznych wystartowało tylko 7 TB-7 i 3 Jer-2. Do celu doleciały zaledwie 4 TB-7 i 2 Jer-2,  ale do bazy powrócił tylko jeden TB-7 i jeden Jer-2. Powodem dużych strat były błędy w dowodzeniu oraz ostrzał artylerii przeciwlotniczej, w tym radzieckiej, która omyłkowo ostrzelała własne samoloty.

Zmieniająca się sytuacja na froncie sprawiła, że decyzją samego Józefa Stalina wznowiono produkcję TB-7, które otrzymały nowe oznaczenie Pe-8. Zmiana nazwy podyktowana była ogólną reorganizacją nazewnictwa samolotów w radzieckim lotnictwie. Ostatecznie do 1944 roku wyprodukowano 93 bombowce tego typu, różniące się od pierwszych serii silnikami – stosowano silniki M-40 lub ACZ-30B o mocy 1500 KM i szczegółami konstrukcji. Maszyny wykorzystywano do ataków na tzw. „cele specjalne”. Jednym z takich nalotów było bombardowanie Gdańska, przeprowadzone 7 listopada 1941 roku. Przeprowadził je… jeden bombowiec.

Pod koniec wojny ilość Pe-8 zdolnych do walki była bardzo mała. Maszyny stopniowo wycofano więc z linii, zastępując je mniejszymi bombowcami. Po zakończeniu wojny kilka Pe-8 przekształcono w samoloty dla VIP-ów lub w maszyny testowe do przeprowadzania eksperymentów. Z jednostek wojskowych Pe-8 wycofano w 1946 roku, a z jednostek cywilnych w 1954 roku.

Niewykorzystana szansa

Petlakow Pe-8 był typowym bombowcem strategicznym, który swoją konstrukcją przypominał amerykańskie B-17 lub brytyjskiego Avro Lancastera. Rosjanie nie mieli jednak pomysłu na wykorzystanie tego typu bombowców, w związku z czym produkcję ograniczono, a wykorzystanie bojowe było wręcz fatalne.

Mimo to Pe-8 stały się dobrym źródłem wiedzy dla radzieckich konstruktorów, którzy po wojnie opracowali serię bardzo udanych bombowców strategicznych, min. Tu-95. Bezpośrednim następcą Pe-8 był Tupolew Tu-4, będący kopią amerykańskiego bombowca B-29 Superfortress.