Tuż przed wybuchem I wojny światowej największe floty świata wprowadziły do eksploatacji wiele ciekawych i potężnych okrętów wojennych. Jednymi z nich były amerykańskie pancerniki typu New York. Z dwóch zbudowanych okrętów USS Texas przetrwał jako jedyny do dnia dzisiejszego i jest najstarszym dreadnoughtem na świecie.
Pancerniki typu New York
Pancerniki USS New York i USS Texas były dreadnoughtami, wywodzącymi się z pancerników typu Wyoming. Okręty brały udział w obu wojnach światowych. Oba okręty weszły do eksploatacji tuż przed wybuchem I wojny światowej i w swoim czasie były najpotężniejszymi pancernikami na świecie.
Budowę USS New York rozpoczęto 11 września 1911 roku, wodowanie miało miejsce 30 października 1912 a do służby okręt wszedł 15 kwietnia 1914 roku. Stępkę pod USS Texas położono 17 kwietnia 1911 roku, wodowanie miało miejsce 18 maja 1912 roku a do służby okręt wszedł 12 marca 1914 roku. Koszt budowy pancerników wyniósł po około 10 mln dolarów (współcześnie około 257 mln dolarów).
Oba okręty miały prawie identyczną konstrukcję, ale w toku eksploatacji kilkukrotnie je przebudowywano. Pancerniki miały 175 m długości i wyporność ponad 27 000 ton. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 28 100 KM. Rozpędzały one okręty do 21 węzłów. Zapas węgla zapewniał 7060 mil morskich (13 000 km) zasięgu przy prędkości 10 węzłów.
Uzbrojenie składało się z 10 armat kalibru 356 mm, 21 armat kalibru 127 mm, 6 armat kalibru 47 i 37 mm oraz 4 wyrzutni torped kalibru 533 mm. Pancerz miał grubość 254-305 mm na burtach, 229-279 mm na kazamatach i 51-356 mm na wieżach. Załoga liczyła 1042 oficerów i marynarzy.
W późniejszych latach zarówno uzbrojenie jak i osiągi i wyposażenie obu okrętów znacząco się zmieniały.
USS New York
USS New York (BB-34) w trakcie I wojny światowej służył na Atlantyku, ale nie brał udziału w walkach. Brak aktywności niemieckiej floty sprawiał, że amerykańskie pancerniki były dosłownie bezrobotne. Po wojnie okręt oddelegowano do służby szkoleniowej, którą pełnił aż do wybuchu kolejnej wojny światowej.
W początkowym okresie II wojny światowej USS New York wykorzystywany był do eskortowania konwojów na Atlantyku. W 1942 roku pancernik wziął udział w inwazji wojsk alianckich w Afryce Północnej, gdzie zapewniał wsparcie artyleryjskie. Po zakończeniu operacji stary okręt ponownie oddelegowano do służby szkoleniowej, która trwała aż do stycznia 1945 roku. Pod koniec wojny USS New York wysłano na Pacyfik, gdzie wziął udział w walkach o Iwo Jimę i Okinawę.
Po zakończeniu wojny, pancernik wycofano z eksploatacji i wykorzystywano podczas prób atomowych (1 i 25 lipca 1946 roku okręt przetrwał eksplozję bomb atomowych na atolu Bikini). Po próbach okręt powrócił do Pearl Harbor, gdzie przeszedł oględziny i badania skutków eksplozji. Po trwających 2 lata badaniach, 8 lipca 1948 roku dawny pancernik został zatopiony jako okręt cel. USS New York zatonął dopiero po 8-godzinnym ostrzale, co pokazuje, że USS New York był solidnie zaprojektowanym pancernikiem.
USS Texas
Po wejściu do służby USS Texas (BB-35) został skierowany na wody Zatoki Meksykańskiej, gdzie amerykańska flota przeprowadziła demonstrację siły przed władzami Meksykańskimi (był to rezultat incydentu z udziałem meksykańskich marynarzy, którzy odmówili oddania salwy honorowej w trakcie wizyty amerykańskiego okrętu w jednym z meksykańskich portów).
Następnie okręt oddelegowano do służby patrolowej wzdłuż wschodniego wybrzeża USA. Mimo trwającej w Europie wojny, okręt ze względu na przynależność do amerykańskiej floty nie brał udziału w walkach. Po przyłączeniu się USA do wojny w 1916 roku pancernik rozpoczął serię ćwiczeń artyleryjskich mających przygotować załogę do udziału w walkach.
W 1916 roku USS Texas jako pierwszy amerykański pancernik otrzymał uzbrojenie przeciwlotnicze, składające się z dwóch armat kalibru 76 mm. W kolejnych latach systematycznie dodawano więcej dział przeciwlotniczych. Aby zrównoważyć ciężar nowego uzbrojenia, równolegle demontowano artylerię pomocniczą kalibru 127 mm – ostatecznie z 21 dział pozostało 6.
W 1918 roku pancernik oddelegowano do służby eskortowej. Brak zagrożenia ze strony niemieckiej floty, która pozostawała cały czas w portach sprawiał, że tak ciężki okręt jak USS Texas był nieprzydatny na Atlantyku. Rejsy eskortowe uwidoczniły jednak wady konstrukcyjne pancernika – głównie złe ułożenie kazamat artylerii pomocniczej, które były narażone na zalewanie przez fale w trakcie rejsów po wzburzonym morzu.
Po zakończeniu wojny pancernik powrócił do rutynowej służby patrolowej połączonej z treningami. W latach 1925-1927 poddano go modernizacji, w ramach której znacząco przebudowano nadbudówkę, usuwając maszty kratownicowe i zamieniając je na typowe maszty trójnożne, zmieniono rozmieszczenie artylerii pomocniczej, którą częściowo przeniesiono na wyższy pokład i dodano więcej dział przeciwlotniczych. Zmieniono również kotły na opalane paliwem płynnym, dzięki czemu zwiększył się zasięg pancernika.
Po wybuchu II wojny światowej pancernik oddelegowano ponownie do służby eskortowej. 20 czerwca 1941 roku doszło do nietypowego i potencjalnie niebezpiecznego incydentu. USS Texas eskortujący amerykańskie okręty handlowe został wykryty przez niemieckiego u-boota U-203, którego kapitan zdecydował się zaatakować neutralny okręt. Torpeda na szczęcie minęła jednak cel, ponieważ pancernik płynął z maksymalną prędkością i dodatkowo zygzakował.
Atak na Pearl Harbor zastał pancernik w stanie Maine, gdzie załoga odpoczywała po kilkumiesięcznej służbie eskortowej. Wraz z włączeniem się USA do wojny USS Texas ponownie rozpoczął służbę eskortową na Atlantyku. W listopadzie 1942 roku, podobnie jak USS New York, okręt wziął udział w operacji Torch, czyli inwazji w Afryce Północnej. Po jej zakończeniu ponownie oddelegowano go do służby eskortowej.
W czerwcu 1944 roku pancernik wziął udział w operacji Overlord (lądowanie Aliantów w Normandii), gdzie służył jako okręt flagowy kontradmirała Carletona F. Bryanta. Przez kolejne kilka tygodni USS Texas wspierał swoją artylerią główną oddziały walczące na wybrzeżu. W trakcie ostrzału Cherbourga pancernik został kilkukrotnie trafiony pociskami artylerii przybrzeżnej i nieznacznie uszkodzony. Po przeprowadzeniu szybkich napraw, jednostka powróciła do służby.
W sierpniu i wrześniu 1944 roku USS Texas brał udział w operacji Dragon, czyli lądowaniu Aliantów w południowej Francji. Po jej zakończeniu pancernik powrócił do USA na remont połączony z modernizacją wyposażenia. W 1945 roku USS Texas oddelegowano na Pacyfik, gdzie wspólnie z siostrzanym USS New York wziął udział w walkach o Iwo Jimę i Okinawę.
Po zakończeniu wojny pancernik wycofano z eksploatacji i przeniesiono do rezerwy. Nie zdecydowano się na jego złomowanie lub wykorzystanie w trakcie prób nuklearnych z powodu długiej i aktywnej służby. W 1947 roku podjęto decyzję o przekształceniu starego pancernika w okręt muzeum.
Pierwsze lata „służby” w roli muzeum doprowadziły do znacznego zniszczenia okrętu. Brak odpowiedniej konserwacji sprawił, że USS Texas zaczął przeciekać i rdzewieć. W latach 70. przeprowadzono zakrojone na szeroką skale prace remontowe, które przywróciły wiekowemu pancernikowi dawny wygląd. Niestety, mimo podjętych działań, pod koniec lat 80. pancernik musiał ponownie trafić do suchego doku na naprawy.
Stan zacumowanego w San Jacinto State Park w Teksasie pancernika w ciągu kolejnych lat stale się pogarszał. Opiekujące się okrętem stowarzyszenie nie było w stanie pokrywać kosztów remontów, przez co pojawiło się nawet widmo zezłomowania okrętu. Największym problemem były przecieki, które prowadziły do przechyłu zacumowanego okrętu. Na szczęście pod koniec maja 2019 roku lokalne władze podjęły decyzję o przeznaczeniu sumy 35 mln dolarów na remont okrętu w suchym doku, a następnie zacumowanie go w nowym miejscu. Nie wybrano jednak jeszcze nowej siedziby dla USS Texas. Remont zaplanowano na początek 2020 roku, ale skala przecieków była zbyt duża. Przez kolejne dwa lata prowadzono prace nad przygotowaniem pancernika do rejsu do suchego doku.
Ostatecznie operację rozpoczęto 31 sierpnia 2022 roku. Po wyciągnięciu okrętu z miejsca dokowania, przeholowano go na pływający dok. Tak zostanie dostarczony do stoczni na remont, po zakończeniu którego trafi albo z powrotem do Galveston (co jest mało prawdopodobne, ponieważ ekolodzy sprzeciwiają się powrotowi pancernika…) albo do Baytown lub Beaumont.
USS Texas jest najstarszym pancernikiem typu dreadnought, jaki zachowano. Jedynymi starszymi okrętami liniowymi jakie przetrwały do dnia dzisiejszego są japoński pre-dreadnought Mikasa i brytyjski żaglowiec HMS Victory. Dodatkowo pancernik jest jednym z najbardziej charakterystycznych okrętów-muzeów z powodu miejsca w którym był zakotwiczony.
Jako ciekawostkę warto dodać, że okręt ten dostępny jest również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.
