Mirosław Hermaszewski – pierwszy i jedyny Polak w kosmosie

Mirosław Hermaszewski zapisał się w historii Polski jako pierwszy i póki co jedyny Polak, który poleciał w kosmos. W trakcie trwającej 40 lat służby w wojsku przechodził przez wiele szczebli kariery i był jednym z najbardziej znanych polskich pilotów okresu powojennego.

Jedyny polski kosmonauta urodził się 15 września 1941 roku w miejscowości Lipniki. Jego ojciec, Roman Hermaszewski był podoficerem Wojska Polskiego i zginął w 1943 roku. W 1943 roku Mirosław został uratowany przez swoją matkę przed śmiercią w trakcie napadu UPA na Lipniki. W 1945 roku rodzina Hermaszewskich została przesiedlona na Dolny Śląsk, gdzie młody Hermaszewski kontynuował naukę, a w 1960 roku rozpoczął działalność w Aeroklubie Wrocławskim, a rok później uzyskał licencję pilota szybowcowego i samolotowego i wstąpił do Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych.

Hermaszewski otrzymał uprawnienia do pilotowania najpierw samolotów szkolnych TS-8 Bies, a następnie MiG-15 oraz MiG-21. W kolejnych latach systematycznie piął się po szczeblach kariery wojskowej, zostając dowódcą 11 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK w 1976 roku.

To właśnie wówczas został wytypowany do grona kandydatów, z których miał zostać wybrany pierwszy Polak, który poleci w kosmos w ramach Programu Interkosmos. Początkowo program ten zakładał współpracę naukową między państwami bloku wschodniego przy radzieckim programie kosmicznym. Z czasem program rozbudowano o załogowe loty przedstawicieli różnych państw bloku.

Po długich dyskusjach Rosjanie ustalili, że pierwszy poleci Czech, następnie Polak, a później obywatel NRD. Była to dosyć ciekawa kolejność, ponieważ to Czechosłowacja i NRD wiodły prym w naukowej części programu. Wybór Polaka jako drugiego kosmonautę podyktowany był bardziej względami politycznymi i chęcią odciągnięcia uwagi opinii publicznej od problemów gospodarczych.

Hermaszewski został wybrany z grona kilkuset polskich pilotów. Wraz z płk. Zenonem Jankowskim udał się 4 grudnia 1976 roku do Gwiezdnego Miasteczka pod Moskwą, gdzie rozpoczął przygotowania do lotu w kosmos w ramach misji Sojuz 30. Lot rozpoczął się 27 czerwca 1978 roku o godzinie 17:27 i zakończył się 5 lipca 1978 roku. Hermaszewski spędził w przestrzeni kosmicznej 7 dni, 22 godziny, 3 minuty i 4 sekundy, wykonał 126 okrążeń wokół Ziemi i przebył dystans 5 273 257 km.

Misja Sojuz 30 była 36 radzieckim załogowym lotem w kosmos. Wykorzystano w niej statek Sojuz 7K-T i rakietę nośną Sojuz-U, która wystartowała z kosmodromu Bajkonur. Lotem dowodził pułkownik Piotr Klimuk, a major Mirosław Hermaszewski był kosmonautą-badaczem. Po misji Hermaszewski został awansowany na podpułkownika.

W kolejnych latach Hermaszewski kontynuował karierę wojskową, a w latach 1981-1983 był członkiem Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, chociaż do końca życia twierdził, że wpisano go na listę członków bez jego wiedzy. W latach 1987–1990 był komendantem Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, a w latach 1991-1992 zastępcą dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej. Następnie kontynuował służbę wojskową by w 2001 roku odejść na emeryturę.

Już jako emerytowany wojskowy, Hermaszewski próbował swoich sił jako polityk, ale bez większych sukcesów. 5 października 2005 roku odbył swój pożegnalny lot na samolocie MiG-29UB. Łącznie przez całą swoją służbę spędził w powietrzu 2047 godzin i 47 minut, wykonując 3473 starty i lądowania, a także 10 treningowych skoków spadochronowych. Pilotował m.in. samoloty MiG-15, MiG-17, MiG-21, PZL TS-11 Iskra, PZL-130 Orlik, F-16, F-18, Mirage 2000-5 i Su-27.

Mirosław Hermaszewski zmarł 12 grudnia 2022 roku w wieku 81 lat. Przyczyną śmierci był komplikacje po przebytym zabiegu operacyjnym.