SmartAge.pl
    Facebook Twitter Instagram LinkedIn
    Trending
    • 5 domowych sposobów na walkę z komarami
    • Spędzanie czasu na świeżym powietrzu – letnie atrakcje w mieście
    • Caudron R.11 – samolot rozpoznawczy, który stał się bombowcem i myśliwcem
    • Na smoka! Czyli XVIII Turniej Rycerski na Zamku Królewskim w Będzinie
    • Niezastąpiona bielizna bezszwowa – dlaczego warto mieć ją w swojej szafie?
    • Antidotum Airshow Leszno 2022 – relacja
    • Kosmetyki dla nastolatków – ranking 2022
    • Różnice między futbolem amerykańskim a rugby
    Facebook Twitter Instagram LinkedIn RSS
    SmartAge.pl
    • Technika
      1. Militaria
      2. Lotnictwo
      3. Motoryzacja
      4. Kosmos
      5. Statki i okręty
      6. Kolej
      7. Transport
      Polecane
      15 czerwca 20220

      Mil Mi-10 – latający dźwig

      Najnowsze
      2 lipca 2022

      Caudron R.11 – samolot rozpoznawczy, który stał się bombowcem i myśliwcem

      30 czerwca 2022

      Antidotum Airshow Leszno 2022 – relacja

      28 czerwca 2022

      HMS Trincomalee i HMS Unicorn – ostatnie fregaty typu Leda

    • Historia
      1. Katastrofy
      2. Polityka
      3. Terroryzm
      4. Sylwetki
      Polecane
      15 czerwca 20220

      Mil Mi-10 – latający dźwig

      Najnowsze
      2 lipca 2022

      Caudron R.11 – samolot rozpoznawczy, który stał się bombowcem i myśliwcem

      28 czerwca 2022

      HMS Trincomalee i HMS Unicorn – ostatnie fregaty typu Leda

      27 czerwca 2022

      Eksperymentalny bombowiec Douglas XB-19

    • Technologia
      1. Internet i komputery
      2. Fotografia
      3. Gadgety
      4. Nauka
      5. Drony
      6. Gry komputerowe
      Polecane
      1 marca 20222

      Sea Shadow – eksperymentalny okręt w technologii stealth

      Najnowsze
      19 czerwca 2022

      Przeglądarka Internet Explorer – krótka historia

      18 czerwca 2022

      Pamięć RAM – krótka historia

      9 czerwca 2022

      Wideorejestratory w samochodzie – przydatny (nie)gadżet

    • Lifestyle
      1. Podróże
      2. Miejsca
      3. Sport
      4. Rozrywka
      5. Kultura
      6. Zabawki
      7. Zdrowie
      8. Jedzenie
      Polecane
      6 maja 20210

      Ubrania do zadań specjalnych – Helikon-Tex Woodland i Tiger Stripe

      Najnowsze
      4 lipca 2022

      5 domowych sposobów na walkę z komarami

      3 lipca 2022

      Spędzanie czasu na świeżym powietrzu – letnie atrakcje w mieście

      1 lipca 2022

      Na smoka! Czyli XVIII Turniej Rycerski na Zamku Królewskim w Będzinie

    • Biznes
      1. Historia znanych marek
      2. Media
      3. Przemysł
      4. Reklama
      Polecane
      30 grudnia 20190

      Złomowanie statków w XXI wieku

      Najnowsze
      1 czerwca 2022

      Ciężki żuraw pływający Herman the German – z Niemiec, przez USA do Panamy

      4 maja 2022

      Podpis elektroniczny – rozwiązanie, w które warto zainwestować

      23 kwietnia 2022

      Jak inwestować w fundusze ETF? Poradnik dla początkujących inwestorów

    • Recenzje
      1. Gry komputerowe
      2. Filmy
      3. Książki
      4. Sprzęt
      Polecane
      9.0
      1 października 20160

      Żywioł. Deepwater Horizon – recenzja

      Najnowsze
      7.0
      3 czerwca 2022

      Crime Scene Game – Helsinki 2012 – recenzja

      9 listopada 2021

      Fotoobraz galeriadruku.com.pl – recenzja

      9 czerwca 2021

      Aurelis Lunar – księżycowa lampa – recenzja

    • Redakcja
      • O nas
      • Reklama
    • Kontakt
    SmartAge.pl
    Znajdujesz się tutaj: Strona główna » PZL TS-11 Iskra – polski samolot szkolno-treningowy
    PZL TS-11 Iskra - polski samolot szkolno-treningowy
    PZL TS-11 Iskra - polski samolot szkolno-treningowy
    Artykuły

    PZL TS-11 Iskra – polski samolot szkolno-treningowy

    Michał BanachBy Michał Banach5 lutego 2021Updated:17 lutego 2021Brak komentarzy5 Mins Read
    Zaprojektowany na początku lat 60. samolot szkolno-treningowy PZL TS-11 Iskra był pierwszym polskim samolotem odrzutowym produkowanym do tego seryjnie w dużej liczbie. Samoloty te pozostawały w eksploatacji do 2020 roku, czyli aż 60 lat od daty oblotu.

    Pierwszy polski odrzutowiec

    W latach 50. Polskie Siły Powietrzne wprowadziły do eksploatacji wiele typów samolotów o napędzie odrzutowym. Zaczęło to rodzić problemy z szkoleniem pilotów, zwłaszcza na podstawowym etapie szkolenia. O ile podstawy pilotażu można było przedstawić na dowolnym samolocie, nawet o napędzie tłokowym, tak w przypadku dalszych etapów szkolenia, przygotowujących do latania samolotami odrzutowymi, potrzebne były nowe samoloty szkolne również o napędzie odrzutowym.

    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)

    W 1957 roku Dowództwo Wojsk Lotniczych przekazało Instytutowi Lotnictwa wytyczne dla nowego typu samolotu szkolnego, który miał służyć do szkolenia pilotów odrzutowców. Zespołem, który miał zaprojektować maszynę kierował inż. Tadeusz Sołtyk. Już rok później gotowy był projekt maszyny i rozpoczęto budowę makiety oraz 4 prototypów w WSK-Okęcie. W 1959 roku zaprezentowano makietę, oraz rozpoczęto próby maszyny. Samolot otrzymał oznaczenie PZL TS-11 Iskra.

    Pierwszy prototyp wzbił się w powietrze 5 lutego 1960 roku, a dwa kolejne odpowiednio 20 marca 1961 roku i w lipcu 1961 roku. Próby były udane i poza drobnymi poprawkami maszyny przeszły je bez zarzutu. Już w sierpniu 1961 rok jeden z prototypów został pokazany w Moskwie podczas prezentacji samolotów szkolnych z myślą o uniwersalnej konstrukcji dla wszystkich państw Układu Warszawskiego. Mimo pozytywnych ocen, wybrano ostatecznie czechosłowackiego Aero L-29 Delfin.

    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)

    Iskra miała 11,15 m długości i 10 m rozpiętości skrzydeł, a maksymalna masa startowa wynosiła 3840 kg. Pierwsze prototypy napędzane były silnikiem Rolls-Royce Viper-8, a maszyny seryjne otrzymały silnik HO-10. W kolejnych latach wprowadzono nowsze silniki polskiej konstrukcji, ostatecznie montując w TS-11 silnik SO-3 zapewniający prędkość maksymalną 720 km/h i przelotową 600 km/h, oraz zasięg 1250 km.

    Uzbrojenie samolotów składało się z jednego działka kalibru 23 mm oraz w zależności od wersji, rożnych rodzajów uzbrojenia na podwieszeniach pod skrzydłami. Iskra mogła być bowiem zarówno samolotem szkolno-treningowym jak i lekkim samolotem bojowym. Węzły podskrzydłowe umożliwiały przenoszenie 4 bombo o masie 100 kg każda, zasobników z karabinami maszynowymi, albo niekierowane rakiety powietrze-ziemia. Załoga liczyła 2 osoby.

    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)

    Eksploatacja

    Pierwsze seryjne Iskry zaczęto produkować w 1962 roku, przy czym pierwszy seryjny egzemplarz oblatano 11 października 1963 roku. W 1964 roku rozpoczęto produkcję nieznacznie zmodyfikowanej wersji oznaczonej jako Iskra bis A. W 1968 roku wprowadzono do produkcji wersję Iskra bis B z nowym silnikiem SO-3.

    W latach 70. opracowano kolejne wersje, w których wprowadzono wiele drobnych poprawek. Maszyny otrzymały wówczas oznaczenie Iskra bis D i Iskra bis DF. W 1975 roku powstała wersja Iskra bis C, przeznaczona do korygowania ognia artylerii. Produkcję zakończono w 1987 roku po zbudowaniu 421 egzemplarzy wszystkich wersji. Jedynym zagranicznym użytkownikiem Iskier zostały w 1975 roku Indie. Najpierw wyeksportowano 50 egzemplarzy, ale ostatecznie do Indii wysłano łącznie 76 maszyn, które pozostawały w eksploatacji aż do 16 grudnia 2004 roku.

    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)

    TS-11 weszły na wyposażenie jednostek szkolnych Polskich Sił Powietrznych, oraz z czasem również i jednostek bojowych – m.in. do 7. Pułku Lotnictwa Specjalnego Marynarki Wojennej. Wśród różnych zadań przewidzianych dla Iskier były również loty rozpoznawcze i fotograficzne – część maszyn przystosowano do przenoszenia odpowiedniej aparatury. Samoloty te wykorzystywano intensywnie do zadań szkoleniowych przez 60 lat. Ostatecznie wycofano je z jednostek 9 grudnia 2020 roku, zastępując samolotami Leonardo M-346 Bielik.

    Warto w tym miejscu dodać, że w latach 90. Iskry miały zostać zastąpione samolotami PZL I-22 Iryda, rozwijanymi od lat 80. ale z racji niepowodzenia projektu (spowodowanego licznymi problemami z maszynami oraz z samym sposobem prowadzenia prac nad nimi), tak się nie stało.

    TS-11 Iskra (fot. Arkadiusz Kamieniecki/EPKS Spotters)
    TS-11 Iskra (fot. Arkadiusz Kamieniecki/EPKS Spotters)

    W 1969 roku utworzono zespół akrobacyjny Polskich Sił Powietrznych o nazwie Rombik latający na TS-11. W 1991 roku zmieniono jego nazwę na Zespół Akrobacyjny Iskry, a w 2000 roku na Biało-Czerwone Iskry. Od lat 90. samoloty należące do zespołu latały w charakterystycznym biało-czerwonym malowaniu. Wraz z stopniowym wycofywaniem Iskier z jednostek szkolnych, również maszyny należące do zespołu były wycofywane. Obecnie zespół korzysta z kilku maszyn, które niedługo zapewne zostaną wycofane z eksploatacji. Nie wiadomo czy zostaną zastąpione innymi maszynami.

    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Niemczyk)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Niemczyk)

    Podsumowanie

    Iskry były pierwszymi zaprojektowanymi w Polsce od podstaw odrzutowcami. Przez lata stanowiły podstawę systemu szkolenia pilotów samolotów odrzutowych Polskich Sił Powietrznych. Wycofywane stopniowo z eksploatacji samoloty trafiały w różne miejsca. Część trafiała do muzeów lub różnych lokalnych władz, które wykorzystywały je do budowania pomników, a pozostałe złomowano.

    Do naszych czasów przetrwało kilkadziesiąt maszyn, przy czym obecnie (stan na 2021 roku) dwa egzemplarze wykorzystywane są przez cywilna fundację Biało-Czerwone Skrzydła i biorą udział w pokazach lotniczych.

    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    PZL TS-11 Iskra (fot. Michał Banach)
    Udostępnij. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email
    Poprzedni artykułKlasyka w Twojej kuchni – urządzenia w stylu vintage
    Następny artykuł Star 66 i 660 – woły robocze Ludowego Wojska Polskiego
    blank
    Michał Banach
    • Strona internetowa
    • Facebook
    • Instagram
    • LinkedIn

    Gdybym miał spisać wszystkie swoje zainteresowania to nie starczyłoby mi życia. Głównie interesuję się historią, militariami i techniką a także fotografią, ale lista ta mogłaby być znacznie dłuższa. Skończyłem studia na kierunkach stosunki międzynarodowe oraz dziennikarstwo i komunikacja społeczna na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.

    Podobne artykuły

    Caudron R.11 – samolot rozpoznawczy, który stał się bombowcem i myśliwcem

    2 lipca 20222 Mins Read

    Na smoka! Czyli XVIII Turniej Rycerski na Zamku Królewskim w Będzinie

    1 lipca 20223 Mins Read

    Turbinia – pierwszy statek z turbiną parową

    26 czerwca 20225 Mins Read
    Najpopularniejsze
    Artykuły
    4 czerwca 20220

    Ostatnie działo nadbrzeżne 16 inch M1919

    Obecnie obronę wybrzeża oprócz okrętów wojennych zapewniają wyrzutnie rakiet oraz samoloty. Zanim jednak te dwa…

    Artykuły
    27 lipca 20190

    Edmund Fitzgerald – największy wrak Wielkich Jezior

    W momencie zbudowania w 1958 roku, SS Edmund Fitzgerald był największym statkiem pływającym po Wielkich…

    Artykuły
    15 stycznia 20220

    ORP Orzeł (1939) – najsłynniejszy polski okręt podwodny

    O ile miano najsłynniejszego polskiego nawodnego okrętu wojennego przypisuje się najczęściej niszczycielowi ORP Błyskawica, najsłynniejszym…

    Reklama
    Najnowsze Artykuły
    4 lipca 2022

    5 domowych sposobów na walkę z komarami

    3 lipca 2022

    Spędzanie czasu na świeżym powietrzu – letnie atrakcje w mieście

    2 lipca 2022

    Caudron R.11 – samolot rozpoznawczy, który stał się bombowcem i myśliwcem

    1 lipca 2022

    Na smoka! Czyli XVIII Turniej Rycerski na Zamku Królewskim w Będzinie

    1 lipca 2022

    Niezastąpiona bielizna bezszwowa – dlaczego warto mieć ją w swojej szafie?

    Reklama




    Losowe
    Smart
    18 kwietnia 20210

    Jak dbać o wątrobę?

    Wątroba jest największym narządem w organizmie człowieka. Pełni wiele funkcji, oczyszcza układ pokarmowy z nagromadzonych…

    Artykuły
    12 października 20173

    Radzieckie okręty podwodne projektu 940 (NATO – India)

    Pod koniec lat 70. w ZSRR zbudowano dwa nietypowe okręty podwodne projektu 940 Lenok (NATO:…

    Artykuły
    2 stycznia 20152

    Tu-128 – największy myśliwiec ZSRR

    W czasach Zimnej Wojny rozwój lotnictwa bardzo intensywny. USA i ZSRR rozwijały coraz lepsze samoloty…

    Artykuły
    14 grudnia 201919

    Zapora Trzech Przełomów – największa hydroelektrownia na świecie

    Zapora Trzech Przełomów na rzece Jangcy w Chinach jest największą tamą i hydroelektrownią na świecie.…

    Artykuły
    8 października 20180

    Cierva C.30 – najpopularniejszy przedwojenny wiatrakowiec

    Zanim śmigłowce zaczęły zyskiwać swoją popularność, hiszpański konstruktor, Juan de la Cierva opracował w 1933…

    Dołącz do nas na Facebooku
    SmartAge.pl
    O nas
    O nas

    SmartAge.pl - Portal ludzi ciekawych świata powstał w 2014 roku. Na stronie znajdziecie liczne artykuły, ciekawostki, recenzje, wywiady, oraz wiele więcej. Piszemy o rzeczach znanych i nieznanych, o tym co było pierwsze, największe, najlepsze, albo też ostatnie, najmniejsze i najgorsze. Wszystko to podane w ciekawej i zwięzłej formie. SmartAge.pl jest zarejestrowany w międzynarodowym systemie informacji o wydawnictwach ciągłych i oznaczony symbolem ISSN 2391-7342

    Facebook Twitter Instagram LinkedIn RSS
    • Strona główna
    • Kontakt
    • Reklama
    • O nas
    © Copyright by SmartAge Media Sp. z o.o. 2022. Wszelkie prawa zastrzeżone. SmartAge.pl ISSN 2391-7342

    Type above and press Enter to search. Press Esc to cancel.