W ramach rozpoczętego w latach 20. programu odbudowy hiszpańskiej floty zbudowano dwa ciężkie krążowniki typu Canarias. Okręty weszły do służby po wybuchu hiszpańskiej wojny domowej, a jeden z nich zatonął w trakcie walk. Drugi z okrętów pozostawał w eksploatacji aż do 1975 roku.
Geneza
Hiszpańska flota po I wojnie światowej prezentowała bardzo małą wartość bojową. Ukończone w trakcie wojny (a ostatni w 1921 roku) pancerniki typu España były okrętami zaprojektowanymi według już przestarzałych kryteriów, natomiast lżejsze okręty hiszpańskiej floty były bardzo przestarzałe bądź powstały według planów zatwierdzonych jeszcze przed I wojną światową. W zaistniałej sytuacji władze w Madrycie podjęły decyzję o uruchomieniu zakrojonego na szeroką skalę programu odbudowy floty.
W ramach program zbudowano kilka krążowników różnych typów, z których najważniejszymi były trzy lekkie krążowniki typu Almirante Cervera. Okręty te powstały w latach 1923-1929, a ich konstrukcję oparto na brytyjskich krążownikach typu Emerald. Kolejnym krokiem było zbudowanie nowych ciężkich krążowników. Początkowo zakładano budowę aż 3 okrętów, jednak ostatecznie ograniczono się do dwóch jednostek, a środki przeznaczone na trzeci krążownik wykorzystano do budowy niszczycieli.
Nowe okręty otrzymały nazwy Canarias i Baleares. Ich projekt powstał ponownie w oparciu o brytyjskie plany, ale tym razem wybór padł na jedne z pierwszych brytyjskich krążowników waszyngtońskich (których parametry dostosowano do ograniczeń Traktatu Waszyngtońskiego) typu County. Zamówienie złożono w 1926 roku, a budowy miała się podjąć stocznia Sociedad Española de Construcción Naval w Ferrol.
Krążowniki typu Canarias
Stępkę pod oba okręty położono 15 sierpnia 1928 roku. Ze względu na problemy finansowe spowodowane Wielkim Kryzysem, prace nad okrętami przebiegały bardzo powoli. Canarias zwodowano dopiero 28 maja 1931 roku, a Baleares 20 kwietnia 1932 roku. Prace wykończeniowe były wielokrotnie przerywane, a gdy w lipcu 1936 roku wybuchał hiszpańska wojna domowa, obie jednostki cały czas nie były gotowe.
Okręty zostały szybko przejęte przez wojska generała Franco, którego siły dysponowały o wiele mniejszą liczbą okrętów niż wojska republikańskie. W związku z tym oba krążowniki miały zostać szybko wprowadzone do służby, a brakujące wyposażenie zebrane z różnych źródeł. Ostatecznie Canarias otrzymał docelowe uzbrojenie po zakończeniu wojny, natomiast Baleares nigdy nie otrzymał całego uzbrojenia dodatkowego.
Krążowniki miały 193,9 m długości i wyporność 12 230 ton. Napęd stanowiły cztery turbiny parowe o mocy 90 000 KM, zapewniające prędkość maksymalną 33,7 węzła. Podstawowe uzbrojenie składało się z ośmiu dział kalibru 203 mm umieszczonych w czterech wieżach (po dwie na dziobie i rufie w superpozycji). Docelowe uzbrojenie dodatkowe miało składać się z ośmiu pojedynczych dział przeciwlotniczych kalibru 120 mm oraz ośmiu działek kalibru 40 mm na czterech podwójnych stanowiskach. Dodatkowo okręty miały otrzymać aż 12 wyrzutni torped kalibru 533 mm.
Ze względu na brak wyposażenia, Canarias otrzymał początkowo 4 działa przeciwlotnicze kalibru 102 mm oraz 2 kalibru 57 mm z pancernika España. Dalmierz zaadaptowano natomiast z artylerii nadbrzeżnej. Docelowe działa kalibru 120 mm zamontowano dopiero w październiku 1936 roku (sześć dział) i w lutym 1937 roku (kolejne dwa). Zamiast planowanych działek kalibru 40 mm zamontowano dwa niemieckie podwójne działka kalibru 37 mm oraz cztery pojedyncze kalibru 20 mm. Nie wiadomo czy okręt otrzymał wyrzutnie torped.
Baleares w momencie wejścia do służby nie posiadał rufowych wież z działami kalibru 203 mm, które zainstalowano dopiero w styczniu i czerwcu 1937 roku. Artyleria dodatkowa składała się z 4 dział kalibru 120 mm nieprzystosowanych do strzelania do samolotów oraz czterech włoskich armat przeciwlotniczych kalibru 100 mm i sześciu działek kalibru 40 mm.
Krążownik Canarias stał się okrętem flagowym nacjonalistycznej floty i wziął udział w licznych potyczkach, z których najważniejszą była bitwa u przylądka Machichaco, podczas której zatopił jeden uzbrojony trawler, kolejne dwa uszkodził i przejął jeden statek transportowy. W toku walk okręt zatopił jeszcze kilkanaście mniejszych jednostek (według niektórych źródeł łącznie jego łupem padły 34 jednostki).
Po wojnie okręt pozostawał w eksploatacji przechodząc kilka remontów i modernizacji, w trakcie których wymieniono uzbrojenie przeciwlotnicze. W 1973 roku podjęto decyzję o kolejnej modernizacji okrętu, ale po przeprowadzeniu oględzin uznano, że stan krążownika jest zbyt zły, aby poddać go modernizacji. W związku z tym 17 grudnia 1975 roku wycofano go ze służby. podjęto następnie próbę zachowania go jako okręt-muzeum, ale z powodu braku środków finansowych planów nie zrealizowano. W 1977 roku Canarias trafił do stoczni złomowej, do której dotarł o własnych siłach.
Ukończony po Canarias krążownik Baleares. Pierwszym ważniejszym starciem okrętu była bitwa u przylądka Cherchell, 7 września 1937 roku. Krążownik natknął się na dwa republikańskie lekkie krążowniki i siedem niszczycieli eskortujących dwa statki transportowe. W trakcie bitwy Baleares został poważnie uszkodzony i musiał wycofać się z walk.
Kolejnym i jak się później okazało ostatnim starciem krążownika była bitwa u przylądka Palos (w której wziął udział również krążownik Canarias i Almirante Cervera). Po bezskutecznej wymianie ognia, nacjonalistyczne krążowniki zostały zaatakowane przez republikańskie niszczyciele. Baleares został trafiony dwiema bądź trzema torpedami i zatonął wraz z znaczną częścią załogi.
