Krótko po wprowadzeniu do produkcji pierwszych japońskich czołgów podstawowych Typ 61, Japończycy zdali sobie sprawę z potrzeby zaprojektowania lepszego czołgu, zdolnego do walki z najnowszymi ówcześnie radzieckimi czołgami T-62. Tak powstał czołg podstawowy Typ 74, eksploatowany w Japonii aż do 2024 roku.
Geneza
Ze względu na położenie geograficzne Japonii, kraj ten nie jest narażony na typowe starcia pancerne w otwartym polu, jak miało to miejsce w Europie. Czołgi stanowią więc bardziej wsparcie dla oddziałów piechoty i muszą być przystosowane do zadań obronnych, a nie ofensywnych, do tego mogą operować praktycznie cały czas na własnym terytorium z dostępem do zarówno logistyki jak i paliwa oraz części zamiennych. Tym samym japońskie czołgi nie muszą posiadać dużego zasięgu, a skomplikowana konstrukcja i wykorzystanie wielu nowoczesnych i nietypowych rozwiązań nie stanowi problemu. Kolejnym istotnym czynnikiem jest masa czołgów, która musi być niska, aby mogły być przewożone rozbudowaną siecią kolejową oraz aby uzyskiwały dużą prędkość marszową podczas jazdy drogami. Nawet jeśli jej uzyskanie możliwe było dzięki osłabieniu pancerza, który i tak w walkach na krótkim dystansie był mało skuteczny.
To właśnie z myślą o takim zastosowaniu powstał pierwszy japoński czołg podstawowy Typ 61. Krótko po jego wprowadzeniu do służby w 1961 roku, dowództwo Japońskich Sił Samoobrony uznało, że potrzebny będzie kolejny czołg, ale tym razem dysponujący lepszym uzbrojeniem i ochroną balistyczną. Powodem było wprowadzenie w ZSRR do służby czołgów T-62, oraz ryzyko radzieckiej inwazji na północne Wyspy Japońskie. Tak jak i poprzednio, zlecenie opracowania nowego czołgu trafiło do zakładów Mitsubishi Heavy Industries. Według założeń, nowy czołg miał dysponować dobrym pancerzem, silniejszym uzbrojeniem od Typu 61 oraz wieloma nowinkami technologicznymi, które miały usprawniać jego eksploatację i wykorzystanie w walkach.
Niedoszły rywal T-62
Prace nad nowym czołgiem ruszyły w 1962 roku. Jako uzbrojenie wybrano natowską gwintowaną armatę M68 kalibru 105 mm, którą poddano jednak znaczącej modyfikacji. Połączono ją z automatem ładującym i stabilizacją w dwóch płaszczyznach, a na wieży zainstalowano obrotową kopułkę dla dowódcy i zdalnie sterowany przeciwlotniczy karabin maszynowy. Kolejną nowinką było zastosowanie zawieszenia hydropneumatycznego, pozwalającego na dodatkowe pochylenie całego czołgu podczas strzelania i zmianę prześwitu.
Pierwszy prototyp otrzymał oznaczenie STB-1 i powstał w 1968 roku. Przez rok poddano go licznym testom i modyfikacjom, w ramach których usunięto skomplikowany automat ładujący i zdalnie sterowany karabin maszynowy. Zmieniono również kształt wieży, co doprowadziło do powstania prototypu STB-3 dostarczonego w 1971 roku. Po dalszych próbach w 1973 roku dostarczono ostateczny prototyp STB-6. We wrześniu 1975 roku rozpoczęto więc produkcję czołgu, który otrzymał oznaczenie Typ 74.
Pojazd miał 9,4 m długości i masę 38 ton. Napęd stanowił dziesięciocylindrowy silnik Mitsubishi 10ZF Model 21 o pojemności 21,5 litra i mocy 750 KM, zapewniający prędkość maksymalną 53 km/hi zasięg 300 km. Pancerz wykonany ze stali miał grubość 189-195 mm, a uzbrojenie składało się z armaty M68 kalibru 105 mm z zapasem 55 pocisków, karabinu maszynowego M2HB kalibru 12,7 mm oraz karabinu maszynowego Type 74 kalibru 7,62 mm. Załoga liczyła 4 żołnierzy. Do 1950 roku wyprodukowano 225 czołgów, a do 1989 roku wyprodukowano łącznie 873 czołgi tego typu, które trafiły na uzbrojenie oddziałów pancernych Japońskich Sił Samoobrony.
Pod względem możliwości bojowych i ogólnej konstrukcji, Typ 74 przypominał czołg Leopard 1 i AMX-30, ale ze względu na potrzebę dostosowania do specyfiki japońskiego terytorium był słabiej opancerzony niż radziecki T-62. W związku z tym Typ 74 uznawany był za przestarzały już w momencie wejścia do służby, ale dalej kontynuowano jego produkcję i eksploatację, głównie dlatego, że opracowywany od drugiej połowy lat 70. czołg Typ 90, będący następcą Typu 74 był zdecydowanie droższy w produkcji.
W latach 90. pojawił się pomysł głębokiej modernizacji Typu 74 do standardu Typ 74G, ale z powodu kosztów projektu, nie rozpoczęto prac. Eksploatowane czołgi poddawano jednak ograniczonym modernizacjom w ramach których dodano celowniki na podczerwień, dalmierz laserowy i nowy komputer systemu kierowania ogniem. Opracowano również pojazdy specjalistyczne wykorzystujące podwozie czołgu, takie jak samobieżny zestaw przeciwlotniczy Typ 87, ciągnik ewakuacyjny Typ 78 i samobieżny most Typ 91.
Wraz z zmianami w japońskiej armii po zakończeniu Zimnej Wojny, czołgi Typ 74 stopniowo wycofywano z eksploatacji. Ostatecznie 20 marca 2024 roku ostatnia partia czołgów Typ 74 została wycofana z eksploatacji, a jednostki je wykorzystujące zostały przezbrojone na koło pojazdy wsparcia ogniowego Typ 16, uznawane za bardziej odpowiedniej do specyfiki działań na Wyspach Japońskich.
Podsumowanie
Chociaż czołgi Typ 74 nie był ani specjalnie udanymi pojazdami, ani nie wyróżniały się na tle swoich rówieśników możliwościami bojowymi, zyskały sporą popularność w… popkulturze. To właśnie te czołgi, a nie ich następcy częściej pojawiały się w komiksach, anime i filmach.
Ze względu na to, że Japońskie Siły Samoobrony nigdy nie brały udziału w walkach, nie można ocenić faktycznych możliwości bojowych czołgów Typ 74. Chociaż ogólnie prezentowały one poziom techniczny lat 70., przez brak modernizacji ich możliwości bojowe prawdopodobnie były gorsze niż czołgów Leopard 1, które dzięki licznym modernizacjom i modyfikacjom pozostają cały czas w eksploatacji i wzięły udział w walkach na Ukrainie podczas wojny Rosyjsko-Ukraińskiej.
