Niewiele okrętów wojennych zapisało się w historii tak, jak rosyjski krążownik pancernopokładowy Aurora. I nie chodzi tu o dokonania okrętu, a o legendę zbudowaną wokół niego. Zbudowany na przełomie XIX i XX wieku okręt, jako jednostka wojenna niczym się nie wyróżniał. Był jednym z 3 krążowników typu Diana, zbudowanych w odpowiedzi na rosnące zagrożenie ze strony floty Cesarstwa Niemieckiego. W historii zapisał się dzięki jednemu wystrzałowi.
Geneza
Historia krążownika sięga początku lat 90. XIX wieku. Stopniowo pogarszająca się sytuacja międzynarodowa i napięcia między Rosją, a pozostałymi europejskimi mocarstwami sprawiła, że władze Carskiej Rosji podjęły decyzję o rozbudowie floty w oparciu o własny przemysł stoczniowy.
Był to dosyć trudny proces, ponieważ ówcześnie, większość dużych okrętów wojennych wykorzystywanych w rządzonej przez Aleksandra III Rosji pochodziła z Francji. Krajowy przemysł stoczniowy dopiero się rozwijał i nie dysponował wystarczającym zapleczem, aby przygotować pełne wyposażenie nowych okrętów.
W 1895 roku w Sankt Petersburgu rozpoczęto przygotowania do budowy nowych okrętów. Projekt krążowników przygotował S. K. Ratnik a prace miała przeprowadzić Stocznia Bałtycka, zwana również Stocznią Admiralicji. Zdecydowano się na budowę 3 jednostek – Diana, Pałłada i Aurora.
Okręty miały mieć ponad 6500 ton wyporności, 126,8 metra długości, a uzbrojenie miało składać się z 8 dział kalibru 152 mm, 24 dział kalibru 75 mm i 8 dział kalibru 37 mm. Dodatkowo krążowniki wyposażono w 3 wyrzutnie torped kalibru 381 mm. Napęd nowych jednostek miały stanowić 3 maszyny parowe o mocy około 13 100 KM zasilane 24 kotłami. Miało to pozwolić na osiągnięcie prędkości około 19 węzłów i zasięgu 7200 km przy 29prędkości marszowej wynoszącej 10 węzłów. Załogę miało stanowić 590 marynarzy.
Uwaga do dat – w tekście mogą pojawić się rozbieżności w datach, ponieważ w czasie budowy okrętów oraz ich początkowej eksploatacji w Rosji korzystano z kalendarza juliańskiego, a nie gregoriańskiego, jak w innych krajach. W związku z tym w zależności od źródeł podawane były inne daty. Niestety autorzy nigdy nie podawali na podstawie którego kalendarza podawali daty.
Krążowniki typu Diana
Pod względem uzbrojenia i osiągów nowe okręty nie wyróżniały się na tle innych konstrukcji tej klasy z państw europejskich. Ich służba również nie była zbyt owocna, ponieważ od samego początku krążowniki te miały pełnić zadania pomocnicze.
Pałłada
Pierwszym wprowadzonym do eksploatacji krążownikiem była Pałłada. Zwodowany 14 sierpnia 1899 roku okręt do służby wszedł w maju 1901 roku. Przez kolejny rok prowadzono jeszcze na nim prace wykończeniowe i remontowe, ponieważ pierwsze próby wykazały liczne wady konstrukcji. Po zakończeniu prac, krążownik wyruszył na Pacyfik, gdzie wziął udział w walkach z Japonią.
W październiku 1904 roku okręt został uszkodzony w Port Arthur, gdzie osiadł na dnie. Mimo to, częściowo obsadzona załogą jednostka była dalej wykorzystywana do obrony portu. Ostatecznie okręt zatonął, prawdopodobnie 8 grudnia. Gdy w styczniu Japończycy zdobyli port, postanowili podnieść z dna uszkodzony okręt i wyremontować go. Miało to miejsce 12 sierpnia 1905 roku. Prace remontowe trwały 5 lat.
Po wejściu do służby w japońskiej flocie, krążownik otrzymał nazwę Tsugaru. Podczas prac znacząco zmodernizowano wyposażenie jednostki, wymieniając kotły i ulepszając uzbrojenie. Początkowo wykorzystywano go jako okręt szkolny. 1 kwietnia 1920 roku przeklasyfikowano go jednak na stawiacza min. Po krótkiej eksploatacji iw nowej roli, po dwóch latach wycofano go z służby, a 27 maja 1924 roku zatopiono jako cel dla lotnictwa.
Diana
Drugi gotowy okręt – Diana zwodowany 30 września 1899 roku wszedł do eksploatacji 10 grudnia 1901 roku. Krążownik przetrwał wojnę rosyjsko-japońską, ponieważ w 1904 roku został internowany w Sajgonie. Po zakończeniu walk Francuzi zarządzający bazą oddali go Rosji. Po wyremontowaniu krążownika, skierowano go do służby na Bałtyku.
Podczas I wojny światowej okręt wziął udział w kilku operacjach. 3 marca 1917 roku Diana została przejęta przez bolszewików. Jednostka nie wzięła jednak udziału w rewolucji, tak jak jej siostrzana Aurora. O krążowniku szybko zapomniano i krótko po zakończeniu rewolucji stary okręt osadzono na mieliźnie i rozbrojono. Z czasem krążownik wycofano z eksploatacji, a 1 lipca 1922 roku zdewastowany kadłub przeholowano do Bremy, gdzie przeprowadzono rozbiórkę.
| Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
| Diana | 1896 rok (budowę rozpoczęto w lipcu 1896 roku, lub w maju/czerwcu 1897 – dokładna data nie jest znana) | 30 września 1899 | 10 grudnia 1901 | zezłomowany w 1922 roku |
| Pałłada | 1 grudnia 1895 | 14 sierpnia 1899 | maj 1901 | zatopiony w 1904 roku, przejęty przez Japonię i zezłomowany w 1924 roku |
| Aurora | 7 września 1896 r. (oficjalnie budowę rozpoczęto 23 maja 1897 r.) | 24 maja 1900 | 29 lipca 1903 | zachowany jako okręt-muzeum |
Aurora
Ostatnim z trzech zamówionych krążowników była Aurora. Prace nad okrętem rozpoczęto we wrześniu 1896 roku. Niestety od samego początku konstruktorzy mieli problemy z dotrzymaniem terminów. Początkowo z braku odpowiedniej ilości części, do prac nad krążownikiem włączono przedsiębiorstwa z Francji, które miały dostarczyć napęd. Krążą również plotki, jakoby płyty pancerne z których zbudowano okręt powstały w Wielkiej Brytanii.
Ostatecznie wodowanie nastąpiło 24 maja 1900 roku, ale do służby okręt wszedł dopiero 29 lipca 1903 roku (chociaż data ta ma charakter umowny, ponieważ okręt już wcześniej opuścił port, ale musiał wrócić do Sankt Petersburga na naprawy wadliwych elementów konstrukcyjnych).
Po wykonaniu napraw, krążownik skierowano na Pacyfik, gdzie miał dołączyć do swoich siostrzanych jednostek walczących z Japonią. Okręt przetrwał walki 1904 roku, a w maju 1905 wziął udział w Bitwie pod Cuszimą. W wyniku ostrzału Aurora otrzymała 18 trafień. Zginął kapitan i 15 członków załogi, a zniszczeniu uległa jedna armata 152 mm i pięć kalibru 75 mm.
Mimo to okręt zdążył jeszcze osłonić wycofujące się rosyjskie okręty, a następnie skierował się do Manili, gdzie został internowany. Pozostawał w amerykańskiej bazie do zakończenia walk w 1906 roku, kiedy to zwrócono go Rosji. Po powrocie na Bałtyk okręt wyremontowano i przekształcono w jednostkę szkoleniową.
Podczas I wojny światowej okręt wziął udział jedynie w kilku mniej znaczących operacjach a w 1916 roku okręt odesłano do Piotrogrodu (dawniej Sankt Petersburg), gdzie zacumowano go w porcie. Rosnące nastroje rewolucyjne nie ominęły również załogi Aurory. W lutym 1917 roku zawiązano komitet rewolucyjny, jednakże załoga nie wzięła aktywnego udziału w rewolucji lutowej.
Dopiero 25 października (7 listopada według kalendarza gregoriańskiego) załoga okrętu oficjalnie dołączyła do rewolucjonistów. Wieczorem 25 października o godzinie 21:45 załoga okrętu oddała jeden strzał ślepym nabojem z armaty na dziobie.
Chociaż pocisk wystrzelono zapewne w celu poinformowania innych okrętów o toczących się w mieście walkach, bolszewicy przypisali temu wydarzeniu zupełnie inne wręcz mityczne znacznie. Według oficjalnej propagandy komunistycznej miał to być sygnał do rozpoczęcia szturmu na Pałac Zimowy. Chociaż załoga wielokrotnie zaprzeczała później tej tezie, propaganda wygrała.
Aurora nie nadawała się do normalnej służby, więc aż do 1922 roku okręt stał bezczynnie w porcie. Dopiero w okresie międzywojennym krążownik przekształcono na jednostkę szkolną. Podczas II wojny światowej krążownik rozbrojono i przeholowano do Oranienbaum, gdzie Aurora doznała lekkich uszkodzeń.
Po wojnie okręt wyremontowano. Prace trwały od 1945 do 1947 roku. W ich trakcie przywrócono wygląd okrętu z czasów rewolucji (po 1922 roku krążownik kilkukrotnie przebudowywano). Początkowo wyremontowany okręt uznawano za pomnik, ale już w 1957 zamieniono go w muzeum.
W 1984 roku ponownie zdecydowano się na remont prawie 100-letniego okrętu. Podczas pobytu w suchym doku zdecydowano się na wymianę praktycznie całego podwodnego poszycia kadłuba. Podobno odkryto wówczas, że płyty pancerne powstały w Wielkiej Brytanii, co bardzo nie pasowało do propagandowego obrazu okrętu. Chociaż nie ma potwierdzenia tej tezy, jest to prawdopodobne, ponieważ Brytyjczycy byli jednymi z największych dostawców płyt pancernych na przełomie wieków.
Remont zakończono w 1987 roku, a okręt zacumowano na rzece Newie, gdzie pozostawał do października 2014 roku, kiedy ponownie zdecydowano się na jego remont. Aurora trafiła do suchego doku na początku października 2014 roku. Paradoksalnie, umieszczono ją w tej samej stoczni, w której zbudowano wszystkie trzy krążowniki typu Diana.
Prace remontowe zakończono w połowie lipca 2016 roku. W ich trakcie wymieniono drewno na pokładach, wyczyszczono podwodną część kadłuba, odnowiono wnętrza, których nie udostępniano wcześniej zwiedzającym i zainstalowano 50 kamer monitoringu. Okręt udostępniono zwiedzającym na początku sierpnia.
Jako ciekawostkę warto dodać, że okręt ten dostępny jest również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.
