Wielki Sfinks – jeden z symboli Egiptu

Obok piramid, posąg Wielkiego Sfinksa jest jednym z najważniejszych symboli Egiptu. Olbrzymi monument powstał około 2550 r. p.n.e. i ma obecnie 20 m wysokości oraz 72,85 m długości. Znajduje się na terenie kompleksu piramid w Gizie i jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych posągów na świecie.

Ze względu na długą historię Egiptu i zmieniające się znaczenie wielu obiektów w czasach starożytnych, sam Sfinks również zmieniał swoją rolę, a jego historia jest pełna legend i mitów. Zbudowano w prawdopodobnie około 2550 r. p.n.e. z inicjatywy faraona Chefrena. Wykuto go w skale wapiennej, która pozostała po wykuciu bloków z których zbudowano Piramidy Cheopsa.

Sfinks posiada głowę człowieka i ciało lwa, przy czym uważa się, że pierwotnie jego głowa była wzorowana na wizerunku Chefrena, bądź Cheopsa (możliwe, że została przerobiona w pewnym momencie). Dowodem na przebudowę monumentu ma być według pewnych badaczy różnica w wyglądzie śladów erozji na tułowiu i na głowie – tułów ma nosić ślady erozji spowodowanej przez wodę, a głowa nie.

Pierwotnie posąg mógł być otynkowany i pomalowany na czerwono. Jego znaczenie nie jest do końca znane, ale przyjmuje się, że miał on być strażnikiem piramid. Zapewne w okresie od 1550-1295 r. p.n.e. Sfinks został odnowiony, a między jego łapami umieszczono tablicę (stelę) z aktem dziękczynnym za objęcie władzy przez Totmesa IV.

Dalsze losy posągu nie są dobrze udokumentowane. Wiadomo, że w 1378 roku został uszkodzony przez szejka Sajima al-Duhra. W tym czasie Sfinks był w znacznym stopniu przysypany przez piasek nawiewany przez wiatr. Niektóre źródła sugerują, że celowo przysypywano go piaskiem.

Punktem zwrotnym w historii monumentu był przełom XVIII i XIX wieku, kiedy do Egiptu dotarły wojska napoleońskie. Poddano go wówczas pierwszym nowożytnym badaniom. Brał w nich udział m.in. Dominique Vivant Denon. Z okresem tym wiąże się legenda, jakoby francuscy żołnierze mieli odstrzelić nos Sfinksa. O ile teoria ta z jednej strony wydaje się prawdopodobna, można spotkać ryciny wykonane przed pojawieniem się wojsk napoleońskich, które przedstawiają posąg bez nosa, co oznacza, że został on uszkodzony wcześniej.

W 1816 roku podczas prac wykopaliskowych Giovanni Batista Caviglia odnalazł fragment ureusza, czyli brody posągu, oraz stelę Totmesa IV. Dodatkowo odnaleziono w tym czasie ruiny kilku budowli wokół posągu. W 1853 roku odkryto ruiny świątyni Chefrena, przez co przyjęto, że to jego rysy nosi głowa Sfinksa. Pdodczas prac wykopaliskowych odkryto pod posągiem i w jego pobliżu liczne korytarze i komnaty, przez co zaczęły pojawiać się teorie jakoby sam posąg pełnił również inne, nieznane jeszcze role.

W latach 90. XX wieku Sfinksa po raz kolejny poddano pracom konserwatorskim. Obecnie monument jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Egiptu i kompleksu piramid w Gizie. W swojej obecnej formie ma 72,85 m długości, chociaż historycznie miał około 73 m długości, oraz ma 20 m wysokości, a także 19 m szerokości.