T-55 Enigma – iracka modernizacja T-55

Podczas Operacji Pustynna Burza wojska koalicji antyirackiej natrafiły na wiele nieznanych wcześniej pojazdów irackich. Jednym z ciekawszych czołgów jakie napotkano w walce były zmodernizowane T-55 nazwane nieoficjalnie T-55 Enigma.

Geneza

Czołgi typu T-55 przez lata stanowiły trzon wojsk pancernych wielu państw, zarówno będących częścią tzw. Bloku Wschodniego jak i Państw Arabskich czy też wielu krajów w Afryce. Wraz z rozwojem czołgów II a później III generacji pojazdy te stały się jednak przestarzałe.  W związku z tym, że ilość różnych wersji T-55 pozostających w linii była bardzo duża, wielu użytkowników rozpoczęło prace nad lokalnymi modernizacjami wozów, dostosowanymi do potrzeb i przede wszystkim możliwości finansowych.

W latach 80. jednym z większych użytkowników T-55 (oraz ich chińskich kopii – Type 59 i Type 69) był Irak. Od 1958 roku, kiedy to pierwsze T-55 trafiły nad Eufrat, do końca lat 80. przez iracką armię przewinęło się ponad 3300 pojazdów tego typu w różnych wersjach. W 1988 roku, po zakończeniu trwającej 8 lat wojny iracko-irańskiej wojska Saddama Husajna były jednak w dosyć kiepskiej kondycji. Duże straty zwłaszcza w jednostkach pancernych oraz całkowity brak możliwości pozyskania nowych wozów z innych źródeł sprawiły, że postanowiono spróbować zmodernizować posiadane T-55 przy wykorzystaniu możliwości lokalnego przemysłu.

Największą wadą T-55 w tym czasie było słabe opancerzenie, nie chroniące przed większością nowych środków zwalczania czołgów, zwłaszcza przed nowymi PPK produkcji zachodniej. W związku z tym prawdopodobnie pod koniec 1988 roku podjęto próbę stworzenia pakietu modernizacyjnego dla T-55, składającego się z dodatkowych bloków pancerza kompozytowego (w praktyce bloki najczęściej zawierały zwykłe, stalowe płyty pancerne), oraz prawdopodobnie nowych urządzeń obserwacyjnych.

T-55 Enigma

W 1989 roku po raz pierwszy zaprezentowano zmodernizowany przy użyciu wspomnianego pakietu czołg T-55 (w praktyce był to prawdopodobnie Type 69). Chociaż oficjalnie pojazd nie otrzymał nazwy, Irakijczycy nazywali go Al Faw, natomiast na zachodzie ochrzczono go T-55 Enigma.

Na pierwszy rzut oka czołg wyglądał bardzo solidnie. Przedni pancerz kadłuba oraz przód i boki wieży osłonięto olbrzymimi blokami pancerza. Podobne bloki umieszczono również po bokach kadłuba, nieco z przodu oraz na specjalnej przeciwwadze umieszczonej z tyłu wieży. W teorii bloki składały się z kilku warstw stalowych płyt pancernych oraz gumy, ale w praktyce często były to tylko płyty pancerne. Największą wadą opancerzenia był sposób montażu bloków do kadłuba, który pozostawiał wiele do życzenia. Chociaż dodatkowe opancerzenie zwiększyło masę czołgu do 41 ton, pozostawiono oryginalny silnik W-55 o mocy 520 KM, co znacząco wpłynęło na pogorszenie osiągów T-55 Enigma.

Parametry taktyczno-techniczne

Eksploatacja

Do 1991 roku zmodernizowano do tego standardu od 5 do 8 pojazdów. Przydzielono je do jednego oddziału będącego częścią 1 Irackiej Dywizji Zmechanizowanej, 3 Dywizji Pancernej lub 5 Dywizji Zmechanizowanej – nie ma oficjalnych informacji na ten temat.

Pojazdy te wykorzystano bojowo tylko raz, podczas bitwy o Al-Chafdżi, która miała miejsce między 29 a 31 stycznia 1991 roku pomiędzy oddziałami irackimi a amerykańskimi, saudyjskimi, katarskimi i brytyjskimi. Ze względu na dużą ilość pojazdów, które wzięły udział w walkach, nie wiadomo dokładnie jak T-55 Enigma spisały się w walce i czy dodatkowy pancerz był skuteczny. Co istotne w raportach z starć czołgi te są opisywane razem z pozostałymi T-55 i Type 59 oraz Type 69, co tym bardziej uniemożliwia sprawdzenie ich historii, zwłaszcza, że Irakijczycy w trakcie walk utracili 80% sprzętu.

Wiadomo jedynie, że wojska koalicji przejęły 5 wozów (4 potwierdzone, wywiezione później z Iraku, oraz jeden prawdopodobny, zachowany w Kuwejcie). Oprócz tego znaleźć można zdjęcia przedstawiające 1-2 zniszczonych wozów.  Wykonane po walkach próby przejętych wozów wykazały, że chociaż dodatkowe opancerzenie było całkiem grube, sposób jego montażu oraz rozmieszczenia sprawiał, że w praktyce było mało skuteczne.

Zachowano 4 czołgi T-55 Enigma – jeden w Armor Center’s Patton Museum w Fort Patton, drugi w Aberdeen Proving Ground (po likwidacji muzeum los pojazdu jest nieznany), jeden w Bovington Tank Museum w Wielkiej Brytanii i jeden w Mourlemon-le-Grand we Francji. Prawdopodobnie jeszcze jeden pojazd zachował się w Kuwejcie. Sporo zdjęć T-55 Enigma można znaleźć na TEJ stronie.

Patrząc na T-55 Enigma z perspektywy czasu można powiedzieć, że był próbą szybkiego uzupełnienia strat, jedyną na jaką mogli sobie pozwolić pod koniec lat 80. Irakijczycy. Pomysł był nawet poprawny, ale wykonanie już nie, przez co pojazd nie spisał się w walce tak jak planowano. Na tle niektórych innych pakietów modernizacyjnych przygotowywanych dla czołgów T-55 przez różne firmy z całego świata, iracki wóz wypada jednak bardzo blado.