Zbudowany w 1859 roku okręt liniowy HMS Victoria to wyjątkowa jednostka. Chociaż nie zasłynęła w walce, a jej służba była dosyć nudna i monotonna, był to największy i ostatni trzyrzędowy, drewniany okręt liniowy zbudowany w Wielkiej Brytanii oraz pierwszy brytyjski okręt z napędem parowym z dwoma kominami.
W połowie XIX wieku rozpoczęła się rewolucja w budownictwie okrętowym. Popularność zyskiwał napęd parowy, eliminujący wiele wad żagli, a coraz lepsze techniki obróbki żelaza sprawiały, że możliwe stało się budowanie statków i okrętów z żelaznym, a nie drewnianym kadłubem. Mimo to Royal Navy kontynuowała prace nad kolejnymi drewnianymi okrętami liniowymi.
Wodowanie HMS Victoria
W 1854 i 1855 roku Royal Navy zamówiła dwa trzyrzędowe okręty liniowe pierwszej klasy – HMS Howe i HMS Victoria. Według założeń, miały to być największe tej klasy jednostki na świecie, a ich uzbrojenie miało składać się z 121 dział. Początkowo oba okręty miały posiadać tylko żagle, ale przed położeniem stępki zmieniono założenia i zdecydowano o zainstalowaniu silników parowych i napędu śrubowego.
10 marca 1856 roku położono stępkę pod HMS Howe, a 1 kwietnia pod HMS Victoria. Ten ostatni został zwodowany wcześniej, ponieważ już 12 listopada 1859 roku. Po zakończeniu prac wyposażeniowych, jednostka rozpoczęła próby morskie, w trakcie których osiągnęła prędkość aż 11,79 węzła, stając się najszybszym trzyrzędowym okrętem liniowym na świecie.
HMS Victoria
HMS Victoria miała 79 m długości (10 m więcej niż HMS Victory) i wyporność 6959 ton, a jej napęd stanowił jeden silnik parowy o mocy 4403 ihp, zasilany z 8 kotłów i napędzający jedną śrubę. Uzbrojenie składało się z 62 dział kalibru 204 mm, 58 dział 32-funtowych i jednego 68-funtowego, a załoga liczyła około 1000 oficerów i marynarzy. Warto dodać, że ze względu na wagę napędu parowego, kadłub okrętu wzmocniono żelaznymi elementami.
Po zakończeniu prób okręt trafił do floty rezerwowej, a do służby przywrócono go dopiero 2 listopada 1864 roku. Do 1867 roku okręt działał na Morzu Śródziemnym, a jego bazą była Malta. Po powrocie do Wielkiej Brytanii zmniejszono uzbrojenie do 102 dział. Podczas przeglądu floty w Spithead, 7 sierpnia 1867 roku HMS Victoria po raz ostatni zaprezentowała się w pełnej krasie. Okręt został następnie ponownie przeniesiony do rezerwy, a jego uzbrojenie zmniejszono do 12 dział.Ostatecznie 31 maja 1893 roku stary okręt liniowy został sprzedany na złom.
HMS Impregnable (ex-HMS Howe)
Nieco inny los spotkał HMS Howe, który został zwodowany 7 marca 1860 roku. Nigdy nie ukończono go w pełni, instalując jedynie szczątkowe maszty oraz ograniczając uzbrojenie do 12 dział. W tej formie jednostka podczas prób morskich osiągnęła prędkość 13,56 węzła, ale nie jako okręt liniowy, a jako okręt szkolny. W tej roli HMS Howe wykorzystywany był pod kilkoma nazwami do 18 lutego 1921 roku, gdy podjęto decyzję o jego złomowaniu.
Oba okręty nie odegrały żadnej roli w żadnym konflikcie, ale miały swój minimalny wkład w rozwój budownictwa okrętowego. Jedną z cech HMS Victorii było zainstalowanie dział wyposażonych w celowniki, ułatwiające oddawanie skutecznych strzałów na dystansie około 1097 m. Co istotne, indywidualne celowniki pozwalały na atakowanie kilku celów na raz, zamiast salw burtowych. Przez rok, do czasu wejścia do służby HMS Warrior był to również największy okręt liniowy na świecie.
