Zapora Trzech Przełomów na rzece Jangcy w Chinach jest największą tamą i hydroelektrownią na świecie. Ze względu na swoje rozmiary ma olbrzymi wpływ nie tylko na życie mieszkańców okolicznych terenów czy też klimat w regionie, ale również na ruch obrotowy ziemi.
Zapora Trzech Przełomów
Rzeka Jangcy ze względu na swoje rozmiary jest idealna do budowy licznych zapór i elektrowni wodnych. Pierwsze plany budowy na niej hydroelektrowni pojawiły się już w 1919 roku. Planowano kilka konstrukcji, z których największa miała znaleźć się w rejonie tzw. Trzech Przełomów w prowincji Hubei.
Zapora Trzech Przełomów (fot. Wikimedia Commons)
Problemy polityczne i gospodarcze sprawiały jednak, że plany wielokrotnie przekładano. Chociaż podczas II wojny światowej Chiny znalazły się w większości pod japońską okupacją, do USA na szkolenie wysłana została grupa 54 inżynierów, która miała zdobyć odpowiednią wiedzę aby rozpocząć realizację projektu. Niestety zdobyta przez nich wiedza nie mogła być wykorzystana, ponieważ Chiny pogrążyły się w wojnie domowej.
Nowe, komunistyczne władze kilkukrotnie powracały do pomysłu budowy olbrzymiej zapory na rzece Jangcy, ale dopiero w latach 80. prace projektowe nabrały tempa. Powodem ich przyśpieszenia były coraz częstsze powodzie w rejonie rzeki, zbierające krwawe żniwo. Nowa zapora miała miała ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi. Chociaż cel był szczytny, wielu specjalistów krytykowało plany, ze względu na ich potencjalny negatywny wpływ na okoliczne tereny. Ostatecznie w 1992 roku Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych, czyli chiński parlament przegłosował projekt budowy zapory.
Zapora Trzech Przełomów (fot. Tomasz Dunn)
Prace rozpoczęto 14 grudnia 1994 roku. Projekt był olbrzymim przedsięwzięciem inżynieryjnym i logistycznym. Plany zakładały budowę zapory, elektrowni, śluzy wodnej, windy dla statków oraz olbrzymiego zbiornika wodnego. Trzeba było wysiedlić około 1,3 mln ludzi – 13 miast, 140 miasteczek i 1600 wiosek, znajdujących się na terenie planowanego zbiornika wodnego.
Prace nad zaporą przebiegały etapami. W 2003 roku ukończono budowę zapory i zbiornika a w 2004 roku ukończono prace nad śluzami. Oficjalne otwarcie zapory miało miejsce 20 maja 2006 roku, 26 października 2010 roku zakończono napełnianie zbiornika a w 2012 roku ukończono budowę elektrowni. Największym wyzwaniem okazało się zbudowanie windy dla statków, którą ukończono ostatecznie w lipcu 2016 roku. Pierwsze działania operacyjne przeprowadzono jednak dopiero 18 września 2016 roku.
Śluza przy zaporze (fot. Wikimedia Commons)
Koszt budowy Zapory Trzech Przełomów wyniósł 37 mld dolarów. Zapora ma 181 m wysokości, 2335 m długości i 40-115 m grubości. Elektrownia składająca się z 32 generatorów o mocy 700 MW i dwóch o mocy 50 MW ma łączną moc 22 500 MW. Tym samym jest to największa hydroelektrownia na świecie (przykładowo zapora Hoovera ma moc zaledwie 2080 MW).
Dwie śluzy składają się z 5 części każda, mających 280 m długości, 35 m szerokości i 5 m głębokości. Dzięki temu mogą przez nie przepływać nawet masowce i kontenerowce. Winda dla statków przeznaczona jest natomiast dla mniejszych jednostek. 120 m długości, 18 m szerokości i 3,5 m głębokości i może podnieść statki o masie 3000 ton. Różnica poziomów wynosi 113 m.
Kontrowersje
Oficjalnym celem budowy zapory było uregulowanie rzeki Jangcy oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia powodzi. Z perspektywy czasu cele te nie zostały jednak osiągnięte, ponieważ w 2010 roku, czyli kiedy tama była już w pełni funkcjonalna doszło do jednej z największych powodzi na rzece Jangcy. Ponadto w regionie występują coraz częstsze osunięcia ziemi i erozja.
Zapora ma również bardzo negatywny wpływ na wiele gatunków zwierząt mieszkających w jej pobliżu. Powstanie olbrzymiego zbiornika wodnego nie tylko zniszczyło ich siedliska, ale również doprowadziło do… zmiany prędkości obrotowej ziemi o 0,06 sekundy i przesunięcia osi planety o 2 cm.
Śluza przy zaporze (fot. ogwen/Wikimedia Commons)
Oprócz ponad 1,3 mln przesiedlonych już ludzi, kolejnych 350 000 będzie musiało zmienić miejsce zamieszkania w związku z kolejnymi planowanymi inwestycjami, związanymi z zaporą. Utworzony przy zaporze zbiornik doprowadził ponadto do zniszczenia setek stanowisk archeologicznych, które zostały całkowicie zalane.
Kolejnym problemem jest rosnące zanieczyszczenie rzeki, spowodowane obecnością już kilku zapór. Rzeka Jangcy jest jednym z najważniejszych źródeł wody w regionie, ale gromadzące się w niej zanieczyszczenia sprawiają, że woda jest niezdatna do spożycia.
Śluza przy zaporze (fot. BluesyPete/Wikimedia Commons)
Jedynym plusem w kwestii ekologii jest fakt, że Zapora Trzech Przełomów zastępuje kilka elektrowni zasilanych węglem, a tym samym zużycie węgla spadło o 31 mln ton rocznie, znacząco zmniejszając emisję szkodliwych gazów cieplarnianych i pyłów. Jest to raczej marne pocieszenie w porównaniu do ilości problemów jakie spowodowała zapora.
