Przejeżdżając przez Łódź mija się stare zniszczone kamienice, dawne zakłady przemysłowe, z których część jest opuszczona, a inne stopniowo zyskują nowe życie. Między nimi znajdziemy liczne nowe budynki będące powiewem nowoczesności w mieście. Jeśli jednak zjedzie się z głównych dróg w kierunku trasy kolejowej Łódź Widzew-Zgierz, natrafi się na stację Radegast, będącą smutnym i bardzo wymownym symbolem holocaustu.

Stacja Radegast, a właściwie stacja Marysin, powstała w latach 30. XX wieku w trakcie prac nad budową linii kolejowej Widzew-Zgierz. Według założeń miała to być stacja przeładunkowa. Aż do wybuchu II wojny światowej prowadzono prace nad stacją i okolicznymi budynkami, jednak oficjalnie jej nie uruchomiono. Dopiero gdy miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie, przystąpiono do prac wykończeniowych na stacji.

Stacja Radegast (fot. Michał Banach)
Stacja Radegast (fot. Michał Banach)

30 kwietnia 1940 roku oficjalnie utworzono w Łodzi getto, w którym umieszczono mieszkających w mieście Żydów. Od początku miało ono być obozem pracy przymusowej, wykorzystywanym dla potrzeb niemieckiego przemysłu. W związku z tym na jego terenie powstały liczne zakłady produkcyjne i warsztaty. Aby ułatwić transport surowców i wywóz gotowych produktów, władze miasta podjęły decyzję o wykorzystaniu stacji Marysin jako punktu przeładunkowego. Nadano jej nazwę Radegast i wykończono wykorzystując zabudowania jakie powstały jeszcze przed wojną. Z czasem wraz z rosnącą liczbą zwożonych do łódzkiego getta Żydów, stację zaczęto wykorzystywać również do przyjmowania tych transportów. Bliskość granicy getta sprawiła, że stacja idealnie nadawała się do połączenia z nim. Aby ułatwić transport towarów i surowców, w samym getcie zbudowano dodatkową linię tramwajową, prowadzącą do stacji Radegast.

W kolejnych latach wojny, znaczący wzrost liczby osób umieszczonych w getcie sprawił, że było ono przeludnione. Nie wszyscy nadawali się również do pracy w znajdujących się w nim zakładach produkcyjnych, w związku z czym władze okupacyjne podjęły decyzję o „usunięciu osób nienadających się do pracy”. Stacja Radegast stała się więc miejscem, z którego wyruszały transporty do obozów zagłady w Chełmnie a później również Auschwitz-Birkenau. Od pierwszej wywózki, która miała miejsce 16 stycznia 1942 roku, aż do 29 sierpnia 1944 roku, kiedy to z stacji odszedł ostatni transport do Auschwitz, z łódzkiego getta wywieziono około 145 tys. Żydów, a kolejnych kilkadziesiąt tysięcy zmarło z głodu, chorób, lub zostało zamordowanych na miejscu.

Stacja Radegast (fot. Michał Banach)
Stacja Radegast (fot. Michał Banach)

Po likwidacji getta, pozostawiono w nim około półtora tysiąca Żydów, których zadaniem było zdemontowanie i przygotowanie do transportu do Rzeszy przydatnych maszyn i urządzeń. Po zakończeniu swojej pracy, mieli być również zamordowani. Większość z nich przeżyła jednak wojnę, ponieważ armia radziecka dotarła do Łodzi zanim zakończyli oni swoją pracę.

Po wojnie dawna stacja Radegast była dalej używana przez kolej, jednak z czasem popadła w ruinę i została opuszczona. Część budynków zaadaptowano do nowych celów, a część zburzono. Na początku lat dwutysięcznych za sprawą prezydenta Łodzi, Jerzego Kropiwnickiego zaczęto podejmować działania w celu przekształcenia dawnej stacji w pomnik lub muzeum. Udało się to 29 sierpnia 2004 roku (czyli w 60. rocznicę likwidacji łódzkiego getta).

Dawny budynek magazynowy stacji odbudowano i wyremontowano, zamieniając go w muzeum. Dobudowano również tzw. Tunel Deportowanych, w którym umieszczono wystawy poświęcone wywozowi Żydów z getta. Na jego końcu umieszczono Kolumnę Pamięci w postaci złamanej kolumny. Ustawiona obok magazynu lokomotywa wraz z wagonami jest bardzo podobna do tych wykorzystywanych podczas II wojny światowej. Obok rozstawiono dodatkowe tablice informacyjne, które pozwalają odwiedzającym na zapoznanie się z historią zarówno stacji jak i samego getta.Zdecydowanie jest to miejsce, które powinno się odwiedzić, aby poznać mało znaną historię związaną z pierwszym i ostatnim gettem na terytorium okupowanej Polski.

Wspieraj SmartAge.pl na Patronite
Udostępnij.