Okręty obrony wybrzeża typu Siegfried i Odyn

W latach 1888-1896 w Niemczech powstały dwa typy pancerników obrony wybrzeża typu Siegfried (6 okrętów) i Odyn (2 okręty). Cechą charakterystyczną tych jednostek był układ głównego uzbrojenia – dwa z trzech głównych dział kalibru 240 mm umieszczono w pojedynczych wieżach obok siebie na dziobie. Krótko po wejściu do służby okręty te stały się jednak przestarzałe i szybko wycofano je z uzbrojenia.

Pancerniki typu Siegfried

Pierwszymi okrętami serii było 6 pancerników typu Siegfried. Jednostki zamówiono w połowie lat 80-tych XIX wieku, a do służby wprowadzono je w latach 1890-1896. Głównym zadaniem okrętów miała być obrona najważniejszych niemieckich portów. W związku z tym pancerniki miały być (w teorii) przede wszystkim mobilne.

Ogólna konstrukcja okrętów była typowa dla końcówki XIX wieku – uzbrojenie rozmieszczone było zarówno w wieżach jak i kazamatach i składało się z dużej liczby dział średniego kalibru. Cechą charakterystyczną było jednak umieszczenie na dziobie obok siebie dwóch wież z pojedynczymi armatami artylerii głównej. Takie ustawienie wież dawało możliwość prowadzenia ognia na wprost w dwóch różnych kierunkach, ale z drugiej strony sprawiało, że nie zawsze można było wykorzystać siłę ognia obu wież.

Pancerniki typu Siegfried miały 76,4 m długości i wyporność 3500 ton. Napęd składał się z dwóch silników parowych o mocy 4800 KM, zapewniających prędkość 14 węzłów i zasięg 8900 km. Pancerz na burtach miał 180-240 mm grubości, na wieżach i barbetach 200 mm a mostek chroniony był pancerzem o grubości 180 mm.

Uzbrojenie składało się z 3 pojedynczych dział kalibru 240 mm umieszczonych w dwóch równoległych wieżach na dziobie i jednej na rufie. Dodatkowo okręty posiadały 8 dział kalibru 88 mm i 4 wyrzutnie torped kalibru 350 mm (później zamienione na wyrzutnie kalibru 450 mm). Załoga liczyła 276 marynarzy i oficerów.

Kariera pancerników typu Siegfried była wyjątkowo krótka. Początkowo wykorzystywano je do rutynowych patroli wzdłuż wybrzeża oraz do zadań treningowych. Pierwsze próby wykazały, że chociaż ogólna konstrukcja jest poprawna, zarówno prędkość jak i manewrowość pozostawiają wiele do życzenia. Na początku XX wieku wszystkie okręty trafiły ponownie do stoczni w celu modernizacji uzbrojenia i napędu. Krótko po jej zakończeniu, pancerniki z dnia na dzień stały się przestarzałe wraz z wejściem do uzbrojenia brytyjskiego pancernika HMS Dreadnought.

W ciągu kilku lat nastąpiła rewolucja w budownictwie okrętowym, przez co całkiem młode pancerniki typu Siegfried wycofano do zadań pomocniczych. Na początku I wojny światowej okręty brały udział w kilku misjach patrolowych, ale większość czasu spędziły przy macierzystych portach. Od 1915 roku wszystkie okręty typu zaczęto stopniowo wycofywać z służby. Po zakończeniu wojny wszystkie zezłomowano z wyjątkiem SMS Frithjof, który po przebudowie na frachtowiec był wykorzystywany aż do 1930 roku.

Pancerniki typu Odyn

W momencie wprowadzenia do służby pierwszych okrętów typu Siegfried wyszło na jaw kilka wad konstrukcyjnych tych jednostek. W związku z tym dowództwo Kaiserliche Marine podjęło decyzję o zbudowaniu dwóch dodatkowych okrętów według nieco zmienionych planów. Tak powstały dwa pancerniki typu Odyn.

Okręty wyglądały bardzo podobnie do swoich poprzedników, ale były nieco dłuższe – 79 m i 3750 ton wyporności i troszkę szybsze – dwa silniki parowe o mocy 4800 KM zapewniały prędkość 15 węzłów. Uzbrojenie pozostało takie samo i składało się z 3 pojedynczych armat kalibru 240 mm umieszczonych w dwóch równoległych wieżach na dziobie i jednej na rufie. Uzbrojenie dodatkowe składało się z 8 armat kalibru 88 mm i 3 wyrzutni torped kalibru 450 mm.

Aby poprawić manewrowości i stabilność okrętów, nieznacznie przeprojektowano opancerzenie i zmieniono jego układ. Pancerz kadłuba miał 220-240 mm grubości, wieże i barbety miały 200 mm, a mostek chroniony był pancerzem grubości 120 mm. Załoga liczyła 276 marynarzy i oficerów.

Podobnie jak w przypadku pancerników typu Siegfried, okręty typu Odyn wykorzystywano do 1916 roku. SMS Odyn został wówczas przekształcony na transportowiec. Dowództwo niemieckiej floty uznało, że okręty są przestarzałe, a ich załogi bardziej przydadzą się na innych, nowszych jednostkach. Przez kilka lat wycofane z eksploatacji pancerniki stały w portach, a po wojnie przebudowano je na frachtowce.

Ofiary rewolucji

Na przełomie XIX i XX wieku powstały setki różnych, często nietypowych dużych okrętów wojennych – pancerników i krążowników. Mimo wysokiego tempa budowy, rozwój techniki sprawiał, że praktycznie każdy wprowadzany do uzbrojenia okręt był przestarzały już w momencie wodowania. Próby modernizacji zwykle kończyły się fiaskiem, ponieważ nie tylko były kosztowne, ale również nie zawsze dawały możliwość wyrównania parametrów modernizowanych okrętów z nowszymi konstrukcjami.

Okręty typu Odyn i Siegfried były przykładem typowych pancerników z końca XIX wieku. Na początku XX wieku były całkowicie przestarzałe, w związku z czym oficjalnie przeklasyfikowano je na okręty obrony wybrzeża. W porównaniu do pre-dreadnoughtów i dreadnoughtów okręty te były wręcz zabawkami, bardziej przypominającymi krążowniki niż pancerniki.