Nieczynna elektrociepłownia Poznań Garbary EC-I – galeria

W latach 20. na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, jedynej dużej wyspie na Warcie, która przetrwała do naszych czasów zbudowano Elektrownię Garbary. W latach 60. przekształcono ją w elektrociepłownię EC-I, która pozostawała w eksploatacji do 2016 roku. Obecnie po kilku próbach znalezienia kupca, obiekt i przylegające do niego tereny zostały sprzedane w celu zamienienia ich na tereny mieszkalne.

Pierwsza elektrownia miejska w Poznaniu powstała w 1904 roku przy ul. Grobla (wcześniej działały jedynie niewielkie prywatne elektrownie), jednak wraz z wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną, 10 listopada 1925 roku rozpoczęto budowę nowej, znacznie większej Elektrowni Poznań-Garbary. Zlokalizowano ją na wyspie na Warcie w miejscu fortu Roon, dzięki czemu możliwe było wykorzystanie wody z rzeki do chłodzenia, a bliskość linii kolejowych ułatwiała zaopatrywanie obiektu. Budowę właściwych elementów nowej elektrowni rozpoczęto w październiku 1927 roku.

Elektrociepłownia Poznań Garbary EC-I (fot. Tomasz Hejna LAGOMphoto)

Ostatecznie elektrownia zaprojektowana przez Stefana Cybichowskiego została uruchomiona 23 listopada 1929 roku. Żelbetonowy budynek ustawiono na 2187 palach mających długość od 6,5 do 10 m. Do budowy zużyto 900 ton stali do zbrojeń, 11 000 m³ żwiru oraz 425 wagonów cementu.

Główny budynek miał powierzchnię 980 m², kotłownia 2050 m² a rozdzielnia 450 m². Trzy kotły zasilane były miałem węglowym z grysikiem, a dwa turbogeneratory zapewniały łącznie około 16 MW mocy. W 1931 roku zbudowano czwarty kocioł, dzięki któremu moc wzrosła do 20 MW. Przez kolejna lata elektrownia była regularnie rozbudowywana, z przerwą podczas II wojny światowej (elektrownia została uszkodzona podczas walk i odzyskała pełną sprawność dopiero w 1947 roku). W 1952 roku moc wzrosła do 65 MW, a w 1959 roku elektrownię zaczęto wykorzystywać do dostarczania pary technologicznej.

Elektrociepłownia Poznań Garbary EC-I (fot. Tomasz Hejna LAGOMphoto)

Ostatecznie w 1965 roku elektrownię przekształcono w Elektrociepłownię Poznań Garbary EC-I. Szybko okazało się jednak, że nie ma ona wystarczającej mocy, aby zasilić całe miasto, w związku z czym w 1970 roku podjęto decyzję o budowie nowej elektrociepłowni Poznań Karolin EC-II. Z czasem, ze względu na swoje położenie w centrum rozrastającego się miasta, elektrociepłownia Garbary zaczęła stawać się problemem. Olbrzymi obiekt wymagał z jednej strony kolejnych modernizacji, aby dostosować go do nowych wymogów ekologicznych, a z drugiej nie było możliwe jego dalsze rozbudowywanie z racji braku miejsca.

W latach 90. rozpoczęto stopniowe wygaszanie elektrociepłowni, a w 2001 roku przekształcono ją w obiekt rezerwowy, wspierający elektrociepłownię EC-II. W tym czasie dysponowała ona mocą cieplną około 165 MW. W 2015 roku ostatecznie wygaszono elektrociepłownię Garbary. Należący do spółki Veolia Energia Poznań SA (wcześniej Dalkia Poznań) obiekt został wystawiony na sprzedaż, ale dopiero wiosną 2019 roku udało się znaleźć kupców.

Tereny elektrociepłowni Garbary zostały kupione przez dwie spółki – ROBYG i VINCI. Chociaż działają one niezależnie, chcą wspólnie przekształcić teren w nowoczesne osiedle mieszkaniowe, mające być według zapowiedzi “największą inwestycją mieszkaniową w historii Wielkopolski”. W listopadzie 2020 roku rozpoczęły się przygotowania do budowy, w ramach których zburzono komin elektrociepłowni oraz część zabudowań, które nie miały znaczenia historycznego.

W okresie, gdy elektrociepłownia Garbary była nieczynna, tylko kilka osób miało okazję obejrzeć wnętrze obiektu. Jedną z nich był Tomasz Hejna, który zrobił tam bardzo dużo zdjęć, dokumentujących obiekt, który niedługo zmieni się nie do poznania.