Krążowniki projektu 58 – pierwsze radzieckie krążowniki rakietowe

Wraz z rozwojem techniki rakietowej, w 1956 roku radzieckie władze zleciły opracowanie nowego typu okrętów wojennych uzbrojonych w przeciwokrętowe pociski rakietowe P-35. Doprowadziło to do powstania czterech okrętów projektu 58, które początkowo budowano jako niszczyciele rakietowe, ale do służby wprowadzono je jako pierwsze radzieckie krążowniki rakietowe.

Geneza

W 1956 roku w ZSRR rozpoczęto prace nad kierowanymi przeciwokrętowymi pociskami rakietowymi P-5 Piatjorka. W 1959 roku rozpoczęto próby pocisków, a w 1960 roku wprowadzono je do eksploatacji. Długie na 10 m pociski ważyły 4,5 tony, a ich głowica bojowa miała masę 800 kg (możliwe było zainstalowanie standardowej głowicy bojowej lub atomowej). Prędkość pocisków wynosiła aż 1,5 Macha, a zasięg dochodził do 460 km.

Broń tego typu ze względu na swoje rozmiary wymagała większej ilości miejsca na pokładzie okrętu, w związku z czym już w 1956 roku zlecono opracowanie nowego typu okrętów wojennych, początkowo klasyfikowanych jako niszczyciele rakietowe, których głównym uzbrojeniem miały być tego typu pociski. W toku prac nad pociskami opracowano ich wersję rozwojową, oznaczoną jako P-35 Progress i to właśnie ona miała stać się podstawowym uzbrojeniem nowych jednostek.

Prace projektowe nad okrętami zlecono stoczni im. A.A. Żdanowa w Leningradzie, a zaprojektowane okręty oznaczono jako Projekt 58. Budowę pierwszej jednostki, od której wzięła się nazwa typu – Groznyj, rozpoczęto 23 lutego 1960 roku.

Niszczyciele, które stały się krążownikami

Groznyj został zwodowany 26 marca 1961 roku, a do służby jednostka weszła 30 grudnia 1962 roku. Okręt miał 142,5 m długości i wyporność pełną 5315 ton. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe TW-12 o łącznej mocy 94 000 KM, zapewniające prędkość maksymalną 34,5 węzła, oraz ekonomiczną 18 węzłów. Zasięg wynosił 6685 km przy prędkości ekonomicznej, a autonomiczność zaledwie 10 dni. Załoga liczyła 339 oficerów i marynarzy.

Uzbrojenie okrętu składało się z dwóch poczwórnych wyrzutni SM-70 z zapasem 16 pocisków pocisków P-35 Progress (8 w wyrzutniach i 8 w zapasie), umieszczonych na dziobie i rufie, jednej wyrzutni ZIF-101 dla pocisków przeciwlotniczych M-1 Wołna z zapasem również 16 pocisków, czterech armat uniwersalnych kalibru 76 mm umieszczonych w dwóch podwójnych wieżach na rufie, dwóch trzyrurowych wyrzutni torped kalibru 533 mm i dwóch wyrzutni bomb głębinowych RGB-60.

Wyposażenie elektroniczne składało się z dwóch stacji radiolokacyjnych dozoru powietrznego MR-300 Angara, dwóch stacji radiolokacyjnych 4R44 Winom dla pocisków P-35, stacji radiolokacyjnej M-1 Jatagan dla pocisków M-1 Wołna, stacji radiolokacyjnej MR-105 Turel dla artylerii uniwersalnej oraz stacji hydrolokacyjnej GS-572 Gierkules-2M.

Już podczas prób morskich Groznyj wzbudził spore zainteresowanie Nikity Chruszczowa, który zgodził się na przeklasyfikowanie okrętu z niszczyciela rakietowego na krążownik rakietowy (wiązało się to podobno z wzrostem żołdu dla oficerów). W kolejnych latach do służby wprowadzono jeszcze trzy jednostki tego typu – Admirał Fokin, Admirał Gołowko i Wariag.

Służba jednostek nie należała do emocjonujących, ale w jej trakcie okręty odbyły wiele wizyt zagranicznych, m.in. w Polsce w 1987 roku (Gdynia) i 1988 roku (Szczecin). Początkowo planowano budowę łącznie 16 okrętów tego typu, ale podczas eksploatacji wyszły na jaw wady projektowe, zwłaszcza podatność na przechyły spowodowana wysokimi masztami, przez co zrezygnowano z dalszych jednostek na rzecz całkowicie nowych okrętów.

Mimo podejmowanych prób modernizacji, w tym zmiany uzbrojenia dodatkowego i dodaniem zestawów obrony bezpośredniej AK-630M kalibru 30 mm, możliwości bojowe okrętów szybko uległy zmniejszeniu. W związku z przestarzałą konstrukcją i rosnącymi kosztami obsługi, w ramach oszczędności w latach 1990-1993 wycofano z eksploatacji trzy okręty, a w 2002 roku czwarty. Wszystkie trafiły na złom.

Nazwa	Położenie stępki	Wodowanie	Wejście do służby	Los
Groznyj	23 lutego 1960 roku	24 marca 1961 roku	30 grudnia 1962 roku	Remontowany od 1989 roku, wycofany z służby przed zakończeniem prac 24 czerwca 1991 roku i zezłomowany
Admirał Fokin	5 października 1960 roku	19 listopada 1961 roku	28 grudnia 1964 roku	Wycofany z służby 30 czerwca 1993 roku i zezłomowany
Admirał Gołowko	24 kwietnia 1960 roku	18 lipca 1962 roku	30 grudnia 1964 roku	Wycofany z służby w grudniu 2002 roku i zezłomowany
Wariag	5 sierpnia 1961 roku	7 kwietnia 1963 roku	20 sierpnia 1965 roku	Uszkodzony w wyniku awarii turbiny i wycofany z eksploatacji 19 kwietnia 1990 roku i zezłomowany

---