HSwMS Gotland – szwedzki krążownik lotniczy

W latach 30. w Szwecji zbudowano nietypowy lekki krążownik HSwMS Gotland. Okręt ten był połączeniem krążownika, transportowca wodnosamolotów oraz stawiacza min. Połączenie tak wielu ról w jednym okręcie sprawiło, że Gotland budził spore zainteresowanie przedstawicieli flot, ale jego możliwości bojowe nie były największe.

Okręt do wszystkiego

Chociaż Szwecja była krajem neutralnym, władze kraju zdawały sobie sprawę z strategicznego znaczenia kraju i zagrożenia inwazją. W związku z tym w okresie międzywojennym podejmowano liczne próby wzmocnienia potencjału militarnego kraju. Było to trudne zadanie, ponieważ Szwecja nie była bezpośrednio zagrożona, a więc nie było powodu do przeznaczania większych środków finansowych na zbrojenia.

Bardzo duże znacznie dla obronności kraju miała silna Marynarka Wojenna, potrzebna do obrony długiej linii brzegowej kraju. Koszty budowy nowych okrętów były jednak tak duże, że podjęto decyzję o wprowadzeniu do służby jednostek hybrydowych, łączących cechy okrętów różnych typów. Taką jednostką miał być lekki krążownik HSwMS Gotland, będący zarówno okrętem bojowym, jak i transportowcem wodnosamolotów i stawiaczem min.

Zakładano, że okręt będzie miał wyporność 5000-5500 ton, uzbrojenie miało liczyć 6 dział kalibru 152 mm umieszczonych w trzech wieżach, a prędkość maksymalna miała wynosić 28 węzłów. Wstępne plany budowy nowej jednostki przyjęto w styczniu 1927 roku, a 13 maja szwedzki parlament autoryzował budżet na realizację projektu, wynoszący 16,5 mln koron.

Niestety żadna z szwedzkich stoczni nie była w stanie zaprojektować okrętu spełniającego wymagania, a zarazem mieszczącego się w budżecie. W związku z tym projekt zrewidowano, rezygnując z jednej wieży działowej, jednej z dwóch katapult dla wodnosamolotów, oraz nieznacznie skracając okręt. Tym razem udało się stworzyć stosowny projekt. Nowy okręt miał wyporność maksymalną 5500 ton i 134 m długości. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe zapewniające prędkość maksymalną 27,5 węzła.

Uzbrojenie składało się z 6 armat kalibru 152 mm umieszczonych w dwóch podwójnych wieżach i kazamatach, 4 armat przeciwlotniczych kalibru 75 mm, 6 działek przeciwlotniczych kalibru 25 mm, 4 karabinów maszynowych kalibru 8 mm, sześciu wyrzutni torped kalibru 530 mm oraz 80-100 min. Grupa lotnicza miała składać się z 6-8 wodnosamolotów Hawker Osprey. Załoga miała liczyć 417 oficerów i marynarzy.

Eksploatacja

Stępkę pod okręt położono w 1930 roku, wodowanie miało miejsce 14 września 1933 roku a do służby okręt wszedł 14 grudnia 1934 roku.  W momencie wejścia do służby okręt wzbudził spore zainteresowanie przedstawicieli różnych flot, jednak już w czasie eksploatacji wyszły na jaw liczne wady okrętu, związane głównie z samą koncepcją jednostki.

Grupa lotnicza składająca się z przestarzałych Hawkerów Osprey ustępowała pod każdym względem ówczesnym samolotom stosowanym przez potencjalnych przeciwników Szwecji, uzbrojenie artyleryjskie było wyjątkowo ubogie, a pancerz, którym dysponował krążownik nie zapewniał żadnej ochrony. Mimo to okręt ten był jedną z ważniejszych jednostek szwedzkiej marynarki wojennej.

Po wybuchu II wojny światowej Gotland brał udział w patrolach i szkoleniach strzeleckich na Bałtyku, w czasie których 20 maja 1941 roku wykrył wychodzący na Atlantyk niemiecki pancernik Bismarck i krążownik Prinz Eugen. Informacje te zostały przekazane Brytyjczykom, którzy dzięki temu zaczęli przygotowania do przechwycenia niemieckich okrętów.

W 1943 roku dowództwo szwedzkiej floty uznało, że Gotland nie nadaje się do dalszego pełnienia roli krążownika lotniczego, ponieważ będące na jego wyposażeniu wodnosamoloty były już całkowicie przestarzałe. Przeprowadzono wówczas przebudowę okrętu, w ramach której usunięto katapulty i hangar, oraz dodano silniejsze uzbrojenie przeciwlotnicze, przekształcając okręt w krążownik przeciwlotniczy.

Prace zakończono w 1944 roku. Uzbrojenie główne okrętu pozostało bez zmian, natomiast uzbrojenie przeciwlotnicze składało się z 8 działek kalibru 40 mm, 6 działek kalibru 25 mm i trzech działek kalibru 20 mm. W nowej roli Gotland pozostawał w służbie aż do 1953 roku, kiedy to poddano go kolejnej modernizacji i zmianie pełnionej roli. W ramach prac krążownik otrzymał radar i wyposażenie potrzebne do wspierania działań lotnictwa. W 1956 roku przeniesiono go jednak do rezerwy, a w 1960 roku podjęto decyzję o złomowaniu, które przeprowadzono w 1963 roku.