Crawler-transporter – transportowiec rakiet i promów kosmicznych

Wraz z rozpoczęciem programów Apollo i Skylab, NASA stanęła przed problemem dostarczania coraz większych rakiet na stanowiska startowe z oddalonego o prawie 10 km Vehicle Assembly Building. Rozwiązaniem były zbudowane w 1965 roku olbrzymie transportery nazwane Missile Crawler Transporter Facilities, a współcześnie nazywane po prostu Crawler-transporter.

Rakiety Saturn IB i Saturn V były przygotowywane do lotów w Vehicle Assembly Building (jeden z największych jednopiętrowych budynków na świecie, a do 1974 roku najwyższy budynek na Florydzie). VAB powstał w 1966 roku i ma 160 m wysokości, oraz pojemność 3 664 883 m³. Stanowiska startowe Launch Complex 39 oddalone był od hali montażowej o kilka kilometrów (stanowisko nr. 39B o około 7 km, a zbudowane współcześnie 39C o około 6 km), w związku z czym potrzebny był odpowiedni środek transportu, który pozwalałby na dostarczenie zmontowanych rakiet na platformy.

Crawler-transporter (fot. NASA)

W odpowiedzi na zamówienie NASA, firma Marion Power Shovel Company zaprojektowała dwa specjalne pojazdy gąsienicowe o długości 40 m, szerokości 35 m i zmiennej wysokości 6-8 m, ważące 2721 ton. Ich napęd stanowiły dwa szesnastocylindrowe silniki diesla (od 2003 roku używane są silniki ALCO 251C o mocy 2750 KM każdy), zasilające cztery generatory  o mocy 1000 kW. Dodatkowo Crawlery posiadają dwa generatory o mocy 794 kW odpowiedzialne za systemy pomocnicze (w tym bardzo dokładny system pozycjonowania oraz stabilizujący) oraz dwa o mocy 150 kW do zasilania sterówki. Zużycie paliwa wynosi około 296 litrów na 1 km, a prędkość maksymalna 1,6 km/h z ładunkiem i 3,2 km/h bez ładunku. Każdy z pojazdów ma 8 gąsienic po dwie w czterech wózkach, składających się z 57 ogniw każda.

Początkowo udźwig wynosił 5400 ton, ale w toku eksploatacji wraz z modernizacjami wzrósł do 8200 ton. Załogę pojazdów stanowi 30 inżynierów odpowiedzialnych za sterowanie crawlerami, oraz pilnujących stabilności transportowanych rakiet i promów. Koszt ich budowy wyniósł 14 mln dolarów (współcześnie około 109 mln dolarów) za sztukę. Oba pojazdy otrzymały nieoficjalnie nazwy Hans i Franz.

Crawler-transporter (fot. NASA)

Crawlery wykorzystywane są do transportu zarówno rakiet – w przeszłości transportowały rakiety programów Apollo, Skylab i Apollo-Sojuz, promów kosmicznych i obecnie największych rakiet. Aby dotrzeć do platform startowych muszą pokonać specjalnie zaprojektowaną drogę o nazwie crawlerway. Co ciekawe, droga ta ma 40 m szerokości, a grubość wszystkich warstw żwiru, kamieni i podkładu dochodzi do 2,5 m. W swojej dotychczasowej karierze Crawlery pokonały dystans ponad 5500 km.

Warto dodać, że w momencie oddania do eksploatacji były to największe pojazdy na świecie. Chociaż utraciły to miano na rzecz m.in koparek Bagger 293 oraz Big Muskie, pozostają jednymi z największych pojazdów z własnym napędem i zasilaniem na świecie (wspomniane koparki korzystają z zewnętrznych źródeł zasilania).