Austro-węgierska flota nie pokazała podczas I wojny światowej swoich możliwości, a większość okrętów cały konflikt przetrwało w portach. Podobnie wyglądałaby historia pancernika SMS Szent István, gdyby nie fakt, że był to jedyny pancernik utracony podczas I wojny światowej, którego zatopienie uwieczniono na filmie. Był to również jeden z pierwszych dreadnoughtów, którego wieże artylerii głównej miały po trzy działa.
Geneza
Ze względu na uwarunkowania geograficzne i strategiczne, austro-węgierska flota za swojego głównego przeciwnika uważała przede wszystkim Włochów. W 1908 roku dowództwo Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine (KuKK), Cesarsko-Królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Więgier podjęło decyzję o budowie liczącej cztery okręty serii dreadnoughtów typu Tegetthoff. Jednostki te miały być odpowiedzią na plany budowy pierwszego włoskiego dreadnoughta – Dante Alighieri.
Stępkę pod pierwszy okręt typu – Viribus Unitis położono 24 lipca 1910 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście. Kolejne dwa okręty również zbudowano w tej samej stoczni. Ostatni z pancerników, Szent István miał powstać w stoczni Gans Danubius w Rijece. Pierwsze trzy okręty miały zbliżoną konstrukcję, ale Szent István różnił się od nich napędem, detalami konstrukcji oraz wyposażeniem, przez co nie jest do końca uznawany za jednostkę siostrzaną.
Stępkę pod Szent István położono 29 stycznia 1912 roku, a wodowanie miało miejsce 17 stycznia 1914 roku. Ze względu na wybuch I wojny światowej, prace wykończeniowe przedłużyły się, przez co okręt wszedł do służby dopiero 13 grudnia 1915 roku. Pancernik miał 152 m długości i wyporność 20 000 ton. Napęd stanowiły dwie turbiny parowe AEG-Curtiss o mocy 26 000 KM, zapewniające prędkość 20 węzłów i zasięg 7800 km przy prędkości 10 węzłów.
Uzbrojenie okrętu składało się z 12 dział kalibru 305 mm umieszczonych po trzy w czterech wieżach, 12 dział kalibru 150 mm, 12 dział kalibru 66 mm, trzech dział przeciwlotniczych kalibru 66 mm, oraz czterech wyrzutni torped kalibru 533 mm. Pancerz miał grubość 150-280 mm w pasie burtowym, 30-48 mm na pokładzie, 60-280 mm na wieżach i pokładzie bojowym, oraz 120-180 mm na grodziach.
Krótka eksploatacja i spektakularny koniec
Po wejściu do służby w grudniu 1915 roku, SMS Szent István został przebazowany do portu Pula w dzisiejszej Chorwacji, gdzie spędził całą wojnę. W ciągu swoich 937 dni w służbie, okręt spędził na morzu zaledwie 54 dni, uczestnicząc głównie w jednodniowych treningach artyleryjskich. Austro-Węgierska flota unikała prowadzenia operacji na morzu głównie z powodu obawy przed konfrontacją z znacznie silniejszą francuską flotą, która od początku wojny blokowała cieśninę Otranto, uniemożliwiając okrętom austro-węgierskim wyjście na Morze Śródziemne.
Na początku czerwca 1918 roku, dowodzący austro-węgierską flotą kontradmirał Miklós Horthy podjął decyzję o przeprowadzeniu uderzenia na aliancką flotę, która blokowała cieśninę Otranto. Nagła decyzja o podjęciu aktywnych działań bojowych podyktowana była pogarszającą się sytuacją floty podwodnej, która miała problemy z przebijaniem się przez blokadę.
8 czerwca w morze wyszły pancerniki Viribus Unitis i Prinz Eugen, a dzień później Szent István i Tegetthoff. Obie grupy były eskortowane przez wiele mniejszych jednostek i miały spotkać się w zatoce Slano, skąd miały wyruszyć do akcji przeciwko okrętom blokady. Około godziny 3:15, 10 czerwca dwa włoskie kutry torpedowe – MAS 15 i MAS 21 wracające z spokojnego patrolu zauważyły austro-węgierski zespół pancerników Szent István i Tegetthoff.
Dowodzący zespołem Capitano di corvetta Luigi Rizzo podjął decyzję o zaatakowaniu pancerników. Kutry, niezauważone przedarły się przez okręty eskorty i zaatakowały oba pancerniki. MAS 15 wystrzelił dwie torpedy w kierunku Szent István, a MAS wystrzelił dwie torpedy w kierunku Tegetthoff. Jedynie torpedy wystrzelone z MAS 15 okazały się skuteczne i trafiły Szent István w okolice maszynowni.
Chociaż obie turbiny parowe zajmowały oddzielne pomieszczenia, pierwsza z maszynowni praktycznie natychmiast została zalana, a później podobny los spotkał drugą maszynownię. Utrata mocy sprawiła, że przestały działać pompy a pancernik zaczął się przechylać na burtę. Załoga próbowała ratować sytuację zalewając przedziały po przeciwnej stronie oraz obracając wieże, ale przechył cały czas powiększał się. Około godziny 6:05 Szent István przewrócił się na burtę i zatonął. Z całej, liczącej 1094 oficerów i marynarzy załogi zginęło zaledwie 89 osób. Ostatnie chwilę pancernika zostały również uwiecznione na dwóch filmach, kręconych z pokładu Tegetthoff. Warto dodać, że był to pierwszy film, na którym uwieczniono zatonięcie pancernika i jeden z trzech jakie kiedykolwiek powstały (pozostałymi pancernikami, których zatonięcie zostało sfilmowane były HMS Barham i USS Arizona).
Utrata jednostki sprawiła, że kontradmirał Miklós Horthy zrezygnował z planowanej operacji, obawiając się, że jego plany zostały odkryte przez Włochów (w praktyce włosi nie wiedzieli, że austro-węgierskie okręty przygotowywały się do działań bojowych). W połowie lat 70. wrak pancernika Szent István został odnaleziony i oznaczony jako miejsce pamięci, przez co zabronione jest nurkowanie w jego pobliżu.
Jako ciekawostkę warto dodać, że okręt tego typu dostępny jest również w grze World of Warships – możecie skorzystać z tego linku, aby założyć nowe konto lub wrócić do gry i uzyskać dodatkowe bonusy.
