Type 87 i Type 89 – pierwsze japońskie czołgi średnie

W połowie lat 20. w Japonii rozpoczęto prace nad pierwszymi w tym kraju czołgami średnimi. Pojazdy te oznaczone jako Type 87 Chi-I i Type 89 I-Go były również jednymi z pierwszych czołgów zaprojektowanych w Kraju Kwitnącej Wiśni.

Type 87 Chi-I

Prace nad pierwszym japońskim czołgiem średnim rozpoczęto w 1925 roku w Arsenale w Osace. Japonia w tym czasie nie posiadała rozbudowanego przemysłu motoryzacyjnego, który posiadałby jakiekolwiek doświadczenie w produkcji pojazdów pancernych. W związku z tym zespół inżynierów pod kierownictwem majora Tomio Hara musiał pracować od podstaw, korzystając jedynie z doświadczenia z eksploatacji i prób pamiętających I wojnę światową brytyjskich i francuskich czołgów.

Type 87 Chi-I

Prototyp pierwszego pojazdu oznaczonego jako Type 87 Chi-I ukończono w lutym 1927 roku. Czołg miał 6 m długości, 2,8 m wysokości i masę 20 ton. Napęd stanowił ośmiocylindrowy silnik benzynowy Mitsubishi o mocy 140 KM, zapewniający prędkość 26 km/h i zasięg 170 km. Uzbrojenie czołgu składało się z krótkolufowej armaty Type 90 kalibru 57 mm oraz dwóch karabinów maszynowych kalibru 7,7 mm, umieszczonych po jednym z tyłu wieży i w przedniej płycie pancernej kadłuba. Załoga liczyła 5 osób.

Próby czołgu wykazały, że pojazd posiada za słaby silnik, niedostosowany do wysokiej masy pojazdu, oraz że konstrukcja czołgu wymaga wielu poprawek. Po zbudowaniu jednego prototypu Type 87 trafił do kosza, a odpowiedzialny za jego powstanie zespół rozpoczął prace nad nowym pojazdem uwzględniającym wnioski z prób.

Type 89 I-Go

Już w kwietniu 1928 roku ukończono prototyp nowego czołgu początkowo określanego jako czołg lekki Type 89 I-Go. Pojazd miał bardziej przemyślaną konstrukcję, dzięki czemu lepiej radził sobie w terenie, oraz był lżejszy. Zachowano jednak uzbrojenie z modelu Type 87.

Type 89 I-Go

Type 89 I-Go miał 5,7 m długości i 2,5 m wysokości, oraz masę 12,8 tony (w związku z tym podjęto decyzję o przeklasyfikowaniu go na czołg średni). Napęd stanowił sześciocylindrowy silnik benzynowy Daimler o mocy 100 KM (zapewniający prędkość maksymalną 15,5 km/h), który zastąpiono w późniejszym czasie sześciocylindrowym silnikiem diesla Mitsubishi A61120VD o mocy 120 KM, zapewniającym prędkość maksymalną 26 km/h i zasięg 170 km. Uzbrojenie składało się z działa Type 90 kalibru 57 mm w wieży oraz dwóch karabinów maszynowych kalibru 6,5 mm po jednym w przedniej płycie pancerza oraz z tyłu wieży. Pancerz czołgu był taki sam jak jego poprzednika i miał od 6 do 17 mm grubości. Załoga liczyła 4 osoby. W toku produkcji wprowadzono drobne zmiany w wyposażeniu wozów oraz układzie przedniej płyty pancernej – w pierwszych wozach karabin maszynowy znajdował się po prawej stronie, a w późniejszych po lewej.

Próby nowego czołgu wykazały, że był zdecydowanie lepszy od poprzednika, ale dalej wymagał poprawek. Mimo to podjęto decyzję o rozpoczęciu jego produkcji seryjnej, w toku której wprowadzono poprawki. Po raz pierwszy Type 89 I-Go został sprawdzony w praktyce podczas walk w Chinach w 1932 roku.

Type 89 I-Go

Oceniono, że uzbrojenie w postaci działa kalibru 57 mm jest wystarczające do niszczenia lekkich umocnień, a pancerz mimo swojej niewielkiej grubości zapewnia ochronę przed ogniem z broni ręcznej. Niewielka prędkość osiągana przez czołgi również nie była uznawana za wadę, ponieważ w Chinach nie prowadzono walk manewrowych.

Kolejną okazją do przetestowania czołgów była bitwa nad Chałchin-Goł, gdzie japońskie czołgi napotkały po raz pierwszy większą liczbę czołgów przeciwnika. W starciach z radzieckimi oddziałami Japończycy utracili bezpowrotnie 13 czołgów, 14 kolejnych po naprawach wróciło do służby, a 17 naprawiono na froncie (dane uwzględniają zarówno Type 89 I-Go jak i lekkie pojazdy różnych typów, więc nie wiadomo ile faktycznie utracono Type 89).

Type 89 I-Go

Wyniki walk potwierdzały oczywisty fakt, że Type 89 były już konstrukcją przestarzałą, która nie nadaje się do walki na pierwszej linii frontu. W związku z tym pojazdy, które znajdowały się jeszcze w eksploatacji (łącznie wyprodukowano 404 wozy tego typu) zaczęto przesuwać do jednostek pomocniczych i garnizonów. Mimo to czołgi te wzięły udział w walkach na Filipinach, Malajach i Birmie w początkowym okresie II wojny światowej, a później również podczas walk obronnych na różnych wyspach, gdzie wykorzystywano je w charakterze stanowisk obronnych, ponieważ w walce np. z amerykańskimi M4 Sherman nie miały żadnych szans.

Jako ciekawostkę można dodać, że po wojnie kilka wozów tego typu zostało wykorzystanych przez Francuzów w walkach w Indochinach. Czołgi należały do doraźnie utworzonego oddziału Commando Blindé du Cambodge.