Seria P36 – ostatnie radzieckie parowozy

Budowane w latach 1953-1956 parowozy serii P36 uznawane są za ostatnie radzieckie parowozy, wykorzystywane w regularnym ruchu pasażerskim. Ostatecznie ustąpiły miejsca lokomotywom elektrycznym i spalinowym, ale wykorzystywano je do połowy lat 70.

Transport kolejowy w ZSRR odgrywał znaczącą rolę, ponieważ odległości dzielące najważniejsze miasta i ośrodki przemysłowe były tak duże, że tylko pociągi były w stanie zapewnić regularne połączenia pasażerskie. Po zakończeniu II wojny światowej stan radzieckich pociągów pozostawiał wiele do życzenia. Wiele zakładów specjalizujących się w ich produkcji w trakcie wojny zajęta była budową czołgów, w związku z czym brakowało nowych parowozów do obsługi odbudowywanego kraju, zwłaszcza, że posiadane lokomotywy były już wysłużone.

Pod koniec lat 40. zakłady W.W. Kujbyszewa w Kołomnie otrzymały zadanie zaprojektowania nowego parowozu w układzie 4-8-4, dysponującego obciążeniem na oś w ruchu wynoszącym 18 ton, oraz zdolnego do osiągania wysokich prędkości nawet z ciężkim ładunkiem, przeznaczonego głównie do obsługi ciężkich, międzymiastowych pociągów pasażerskich. Parowóz otrzymał oznaczenie P36, a w marcu 1950 roku pierwszy prototyp ukończono i wysłano na próby.

Parowóz ten wyróżniał się nowoczesną konstrukcję, spawanym kotłem oraz stokerem. Testy wykazały, że lokomotywa spisuje się bardzo dobrze i dysponuje odpowiednimi osiągami. W związku z tym na przełomie 1952 i 1953 roku rozpoczęto produkcję seryjną. Chociaż zakładano, że powstanie kilkaset parowozów tego typu, w 1956 roku podczas XX Zjazdu KPZR zapadła decyzja o wycofaniu się z dalszej eksploatacji parowozów na liniach pasażerskich, a później również towarowych.

W związku z tym, po zbudowaniu 251 parowozów P36, ich produkcję zakończono. Seria P36 stała się ostatnią w serią parowozów produkowanych na większą skalę i ostatnimi tego typu lokomotywami, które wykorzystywano w regularnym ruchu pasażerskim w ZSRR. Co istotne ostatni egzemplarz serii – P36-0251, który wyprodukowano 29 czerwca 1956 roku był ostatnim parowozem, jaki powstał w zakładach w Kołomnie.

Początkowo parowozy serii P36 wykorzystywano na najważniejszych liniach pasażerskich w ZSRR. Mimo swojej masy, wynoszącej 133 tony i długości 30 m wraz z tendrem, osiągały one moc 2800 KM (rekordowo osiągnięto 3077 KM), co pozwalało na rozpędzenie się nawet do 125 km/h. Wraz z postępującą elektryfikacją trakcji kolejowej w ZSRR, parowozy serii P36 zaczęto oddelegowywać na mniej ruchliwe trasy, zwłaszcza w odległych rejonach Związku Radzieckiego.

Ostatecznie w 1974 roku po raz ostatni parowóz serii P36 obsłużył linię pasażerską. Co ciekawe, większość, bo aż 247 parowozów P36 pozostało w rezerwie przez długie lata. Z czasem zaczęto je jednak złomować, jednak 13 egzemplarzy trafiło do muzeów, 6 na pomniki, a 6 kolejnych po latach spędzonych w rezerwie, przywrócono do pełnej sprawności. Ponadto wiadomo o przynajmniej jednym egzemplarzu, który przetrwał na starym składowisku wycofanych parowozów w Złatouście.