Okręty typu E – woły robocze floty podwodnej Royal Navy podczas I wojny światowej

Royal Navy długo wzbraniała się przed wprowadzeniem do służby okrętów podwodnych, uznając je za niehumanitarne. Ostatecznie jednak jednostki tego typu weszły do służby na początku XX wieku. Pierwszym typem w miarę nowoczesnych i zbudowanych w dużej liczbie okrętów podwodnych w Royal Navy były okręty typu E wprowadzone w 1912 roku. Stanowiły one trzon brytyjskiej floty podwodnej podczas I wojny światowej.

Okręty podwodne typu E

Wielka Brytania długo ignorowała istnienie okrętów podwodnych i ich rozwój, uznając, że jednostki tego typu to broń „piracka” i niehumanitarna. Dopiero w 1902 roku rozpoczęto budowę pierwszego typu brytyjskich okrętów podwodnych, które wykorzystywały najnowsze zdobycze techniki i miały dosyć typowy dla jednostek tej klasy układ konstrukcji.

W ciągu kilku lat do służby weszła kilkadziesiąt okrętów podwodnych typu A, B, C i D. Jednostki te były stosunkowo małe i słabo uzbrojone. Ich kadłuby nie były podzielone na grodzie, a kioski były na tyle małe, że podczas rejsu na powierzchni nie zapewniały ochrony znajdującym się na nich marynarzom. Doświadczenia z eksploatacji tych okrętów, zwłaszcza jednostek typu D, sprawiło, że w 1911 roku rozpoczęto budowę nowych okrętów typu E.

Jednostki nowego typu rozpoczęły swoją historię jako rozwinięcie jednostek typu D, ale szybko stały się zupełnie nowymi okrętami. Ich długie na 54 m kadłuby podzielone były na 3 przedziały oddzielone grodziami, co było nowością w brytyjskich okrętach podwodnych. Wyporność na powierzchni wynosiła 662 tony, a pod wodą 808 ton.

Napęd stanowiły dwa silniki diesla o mocy 800 KM każdy i dwa silniki elektryczne o mocy 420 KM każdy, zapewniające prędkość 15 węzłów na powierzchni i 9,5 węzła pod wodą. Zasięg wynosił 3000 mil morskich (5600 km) na powierzchni przy prędkości 10 węzłów) oraz 65 mil morskich (120 km) pod powierzchnią przy prędkości 9,3 węzła. Oficjalnie głębokość zanurzenia wynosiła 30 m, ale niektóre okręty schodziły nawet na głębokość 75 m.

Uzbrojenie okrętów składało się z 4 wyrzutni torped kalibru 450 mm – jednej na dziobie, dwóch pod kadłubem i jednej na rufie. Załoga liczyła 2-3 oficerów i 28 lub 27 marynarzy. Wyposażenie okrętów było bardzo ubogie. Oficerowie mieli do dyspozycji jedną pryczę, na której spali na przemian, a marynarze musieli korzystać z hamaków. Na okrętach nie było toalety, chociaż jednostki te miały być okrętami oceanicznymi.

Okręty typu E budowano od 1911 do 1916 roku. Łącznie powstało 58 jednostek, z których dwie trafiły do Australii. Okręty podzielone były na 3 podtypy. Od E1 do E8 plus australijskie AE1 i AE2 należały do pierwszego typu. Okręty od E9 do E20 należały do drugiej grupy i różniły się nieco większą wypornością, mocniejszymi silnikami elektrycznymi o mocy 600 KM każdy, zapewniającymi nieznacznie większą prędkość oraz dodatkową dziobową wyrzutnią torped. Okręty od E21 do E56 należały do trzeciej grupy, która od grupy drugiej różniła się dodatkowym działem na pokładzie przed kioskiem i drobnymi zmianami konstrukcyjnymi. Koszt budowy okrętów tego typu wynosił około 101 tys. funtów do maksymalnie 110 tys. funtów (współcześnie około 10 mln funtów)

Eksploatacja

W momencie wybuchu I wojny światowej okręty podwodne typu E były najważniejszymi jednostkami tej klasy w Royal Navy. W toku wojny wraz z wejściem do służby kolejnych okrętów tego typu, stały się one trzonem floty podwodnej Royal Navy.

Wykorzystywano je zarówno na Morzu Północnym jak i Bałtyku oraz na Morzu Śródziemnym. Jednostki operujące na Bałtyku korzystały z rosyjskich baz, jednak wraz z wycofaniem się Rosji z wojny, okręty te nie mogąc wrócić do Wielkiej Brytanii zostały w większości samozatopione przez załogi, aby nie trafiły w niemieckie ręce. Duża część okrętów typu E została zniszczona podczas wojny, albo uległa wypadkom, albo została zatopiona – łącznie utracono 28 okrętów. Okręty, które przetrwały wojnę, pozostały w eksploatacji do 1922 roku. Bezpośrednimi następcami okrętów tego typu były jednostki typu L.

Okręty typu E były typowymi okrętami podwodnymi swoich czasów. Ciasne, niewygodne i nie najlepiej zaprojektowane. Mimo to były intensywnie wykorzystywane, a wnioski z ich eksploatacji pomogły w opracowaniu kolejnych, lepszych okrętów.

Poniższa tabela zawiera najważniejsze informacje o wszystkich okrętach typu E i ich losie.