Zbudowany w 1950 roku śmigłowiec BŻ-1 GIL był pierwszą tego typu maszyną zaprojektowaną i oblataną w Polsce. Miał on charakter całkowicie eksperymentalny, ale zdobyte przy pracach nad nim doświadczenie wykorzystano w trakcie prac nad kolejnymi polskimi śmigłowcami.

Prace nad pierwszym polskim śmigłowcem ruszyły w styczniu 1948 roku w Głównym Instytucie Lotnictwa z inicjatywy jego dyrektora, inż. Władysława Fiszdona, który miał okazję zapoznać się w Wielkiej Brytanii z śmigłowcem Sikorsky R-4. Utworzono trzyosobowy zespół, w skład którego weszli inż. Bronisław Żurakowski, inż. Tadeusz Chyliński i dr inż. Zbigniew Brzoska.

BŻ-1 GIL
BŻ-1 GIL

Wykorzystując dostępną wiedzę i materiały rozpoczęli oni prace nad eksperymentalnym śmigłowcem. Do jego budowy wykorzystano dostępne podzespoły, często pochodzenia niemieckiego – m.in. czterocylindrowy silnik Hirth HM504A2 o mocy 100 KM oraz koła podwozia z szybowca Kranich.

Zaprojektowany przez zespół śmigłowiec był gotowy pod koniec 1949 roku. Maszyna miała kadłub o długości 8,6 m, a średnica wirnika wynosiła 8,8 m. Masa własna śmigłowca wynosiła 510 kg, a maksymalna startowa 610 kg. Prędkość maksymalna wynosiła 140 km/h a przelotowa 120 km/h.Formalnie śmigłowiec mógł zabrać oprócz pilota jeszcze jednego pasażera, jednak takie loty organizowano bardzo rzadko.

BŻ-1 GIL
BŻ-1 GIL

Oblot maszyny miał miejsce 4 kwietnia 1950 roku. Za sterami zasiadł sam inż. Żurakowski. Próby wykazały typowe problemy, z którymi musieli walczyć konstruktorzy pierwszych śmigłowców – silne drgania i problemy z układem sterowania. W ciągu kolejnych kilku miesięcy maszyna poddana została intensywnym testom, w trakcie których stopniowo eliminowano wady konstrukcji (przy okazji zaliczając kilka wypadków).

Pierwsza oficjalna prezentacja śmigłowca miała miejsce 20 lipca 1952 roku. Początkowo maszyna nie miała nazwy, a jedynie rejestrację cywilną SP-GIL (od skrótu nazwy instytutu), ale z czasem oznaczono go jako BŻ-1 GIL (skrót od nazwiska głównego konstruktora, Bronisława Żurakowskiego).

BŻ-1 GIL (fot. Daniel Delimata/Wikimedia Commons)
BŻ-1 GIL (fot. Daniel Delimata/Wikimedia Commons)

16 listopada 1953 roku BŻ-1 uległ wypadkowi, który wyłączył go z dalszych prób na kilka lat. Do tego czasu wykonał 169 lotów, spędzając w powietrzu 20 godzin i 21 minut. Naprawy zakończono w 1956 roku i powrócono do dalszych prób i badań, które miały pomóc w pracach nad śmigłowcem SM-1. 28 czerwca 1957 roku doszło do kolejnego wypadku, tym razem złamała się przekładnia w ogonie śmigłowca, której nie dało się naprawić. Do tego czasu maszyna wykonała kolejnych 185 lotów, spędzając w powietrzu 12 godzin i 30 minut.

Uszkodzony śmigłowiec został skreślony z rejestru statków powietrznych w październiku 1960 roku i przekazany do Muzeum Technik iw Warszawie, a później do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Ze względu na składowanie w złych warunkach, w latach 80. jego stan był bardzo zły. W związku z tym poddano go renowacji, w trakcie której uzupełniono również brakujące części.  Po zakończeniu prac maszyna wróciła na ekspozycję w muzeum w Krakowie.

BŻ-1 GIL (fot. Michał Derela/Wikimedia Commons)
BŻ-1 GIL (fot. Michał Derela/Wikimedia Commons)

BŻ-1 GIL był pierwszym polskim śmigłowcem i jednym z pierwszych w całym bloku wschodnim. Zaprojektowano go w zaledwie dwa lata całkowicie od podstaw, opierając się jedynie na dostępnych powszechnie informacjach. Było to dużym wyczynem, zwłaszcza, że prace prowadzono krótko po zakończeniu II wojny światowej.

Wspieraj SmartAge.pl na Patronite
Udostępnij.