Doświadczenia z walk w Finlandii w 1940 roku wykazały, że radziecka armia potrzebuje lekkiego samochodu terenowego do zadań łącznikowych, sztabowych i rozpoznawczych. W związku z tym władze zleciły zakładom GAZ opracowanie takiego pojazdu. Tak powstał GAZ-67, będący radzieckim odpowiednikiem Jeepa Willysa.
Geneza
Radziecka armia przed wybuchem II wojny światowej inwestowała znaczne środki w mechanizację, starając się wprowadzić do wyposażenia maksymalnie jak najwięcej pojazdów transportowych. O ile zadbano o odpowiednie samochody ciężarowe o prostej i wytrzymałej konstrukcji, gorzej wyglądała kwestia lekkich pojazdów terenowych. W 1939 roku wprowadzono do eksploatacji jedynie samochody GAZ-61, które nie spełniały oczekiwań wojskowych.
Brak odpowiednich samochodów terenowych rosyjscy żołnierze odczuli przede wszystkim podczas walk w Finlandii w 1940 roku. Ze względu na trudny teren i duże ilości śniegu, przekazywanie meldunków i transport np. oficerów były trudne i często wymagały zaangażowania ciężarówek bądź pojazdów bojowych. W związku z tym radzieckie władze zleciły zakładom GAZ opracowanie nowego samochodu terenowego, wzorowanego na dostępnych informacjach o amerykańskich samochodach terenowych Bantam BRC.
Na przełomie 1940 i 1941 roku w ZSRR nie było dostępu do amerykańskich wojskowych samochodów terenowych, które opracowywano z myślą o zamówieniu Departamentu Obrony na lekki samochód rozpoznawczy o ładowności 1/4 tony (które doprowadziło do powstania Willysa MB), ale Rosjanie byli w stanie pozyskać ogólne informacje i zdjęcia tych pojazdów. Dzięki temu zespół pod kierownictwem Witalija Graczowa był w stanie samodzielnie zaprojektować taki pojazd.
Prace nad prototypem oznaczonym jako GAZ-64 ruszyły 3 lutego 1941 roku i już po 51 dniach, 25 marca pojazd był gotowy do prób. Wykorzystano w nim zmodyfikowany układ napędowy i zawieszenie z GAZa-61, a silnik z ciężarówki GAZ-MM. Dodatkowo wykorzystano podzespoły z samochodów GAZ-M1 i GAZ-11. Podobnie jak w amerykańskim samochodzie, zastosowano odkryte nadwozie.
W sierpniu 1941 roku rozpoczęto produkcję seryjną, ale przerwano ją w 1942 roku. Większość podwozi wykorzystano do budowy samochodów pancernych BA-64. Jednym z powodów przerwania produkcji był napływ amerykańskich samochodów terenowych. Nie oznaczało to jednak zamknięcia projektu. W 1943 roku powrócono do pomysłu budowy radzieckiego lekkiego samochodu terenowego.
GAZ-67 „gazik”
Napływ amerykańskich samochodów terenowych sprawił, że Rosjanie zdobyli potrzebne doświadczenie z eksploatacji tego typu pojazdów. W związku z tym w 1943 roku powrócono do pomysłu budowy własnego samochodu terenowego. Jako bazę wykorzystano zmodyfikowane podwozie GAZa-64, w którym zwiększono rozstaw kół, polepszając tym samym stabilność. Wzmocniono całą konstrukcję i zainstalowano nowy, mocniejszy silnik o mocy 54 KM i dodatkowy zbiornik paliwa. Ponadto nieznacznie dopracowano również samo nadwozie i jego wygląd.
Tak przebudowany pojazd trafił do produkcji 23 września 1943 roku pod nazwą GAZ-67. W styczniu 1944 roku wprowadzono do produkcji nieco ulepszoną wersję oznaczoną jako GAZ-67B. Do końca wojny zbudowano jednak tylko 4851 samochodów obu wersji. Dopiero po wojnie skala produkcji uległa zwiększeniu. Do 1953 roku powstały łącznie 92 843 GAZy-67. Bezpośrednim następcą tych pojazdów został GAZ-69
GAZ-67 był niewielkim samochodem terenowym o długości 3,3 m, szerokości 1,6 m i wysokości 1,7 m, oraz masie 1320 kg. Przystosowano go do przewozu 4 osób, ale możliwe było upchnięcie nawet 6 pasażerów, lub ładunku o masie 400 kg. Pod maską znalazł się czterocylindrowy silnik o pojemności 3 litrów i mocy 54 KM.
Samochody te wykorzystywano głównie do zadań łącznikowych i rozpoznawczych – montowano w nich często radiostacje. Dzięki hakowi, możliwe było holowanie moździerzy i lekkich dział o masie do 800 kg. Część egzemplarzy przebudowano na uzbrojone pojazdy rozpoznawcze, w których z tyłu montowano na podstawie karabin maszynowy DSzK kalibru 12,7 mm lub Maxim kalibru 7,62 mm.
Zarówno podczas wojny, jak i po jej zakończeniu wiele pojazdów tego typu trafiło do uzbrojenia armii sojuszniczych ZSRR, w tym Ludowego Wojska Polskiego. Część podwozi wykorzystano natomiast do budowy samochodów pancernych BA-64, a w toku eksploatacji wiele pojazdów przerabiano w zależności od potrzeb.
