Most w Tczewie – ufortyfikowana przeprawa nad Wisłą

Wraz z rozwojem transportu kolejowego w XIX wieku, niemieckie władze zaczęły rozważać budowę nowej przeprawy nad Wisłą, która miała usprawnić komunikację kolejową między Berlinem a tzw. Prusami Wschodnimi. W 1851 roku rozpoczęto budowę ufortyfikowanego mostu kolejowego w Tczewie.

Historia

Most w Tczewie zbudowano w odpowiedzi na rosnący ruch kolejowy między Berlinem a wschodnimi częściami Niemiec. Po wieloletnich badaniach, w 1845 roku podjęto decyzję o budowie przeprawy nad Wisłą w Tczewie na terytorium dawnej Rzeczpospolitej.

Most w Tczewie (fot. Michał Banach)

Ze względu na strategiczne znaczenie mostu, zdecydowano się na projekt mostu obronnego. Prace prowadził zespół inżynierów pod kierownictwem Carla Lentza i Rudolfa Eduarda Schinza. Inżynierowie zaprojektowali sześcioprzęsłowy kolejowy most belkowy z równoległymi kratowanymi ścianami wzmacniającymi konstrukcję. Inspiracją do przygotowania projektu były mosty w Wielkiej Brytanii oraz Francji.

Prace ruszyły w 1850 roku, a oficjalne wmurowanie kamienia węgielnego miało miejsce 21 lipca 1851 roku. Ceremonii przewodniczył król pruski Fryderyk Wilhelm IV. Pierwszy etap prac, którego celem była budowa filarów mostu trwał do 1853 roku. Przez kolejne 4 lata trwał drugi etap prac, czyli budowa przęseł oraz 7 par wieżyczek obronnych oraz dwóch portali wjazdowych.

Oba mosty w Tczewie widoczne z powietrza (fot. Michał Słupczewski/fotografialotnicza.net)

Prace zakończyły się 12 października 1857 roku. Koszt projektu wyniósł 11,5 mln marek. Całkowita długość przeprawy wraz z dojazdami wyniosła 837 metrów. W swoim czasie był to jeden z najdłuższych mostów w Europie i zgodnie z planami konstruktorów – symbol potęgi Niemiec.

W kolejnych latach wraz z coraz większym ruchem kolejowym, znacznie mostu rosło. W 1891 roku zbudowano obok drugi, całkowicie kolejowy most. Z czasem ruch pociągów przeniesiono na nową przeprawę, a stary most przystosowano do ruchu kołowego i pieszego.

Most w Tczewie (fot. Michał Banach)

W pierwszych latach XX wieku miała miejsce operacja regulacji nurtu Wisły. W wyniku prac musiano przebudować oba mosty. Dawny most kolejowy wydłużono wówczas do 1030 metrów. Również nowy most uległ wydłużeniu. Była to ostatnia przebudowa mostów do zakończenia II wojny światowej.

Strategiczny punkt

Mosty przetrwały I wojnę światową bez szwanku. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, przeprawy w Tczewie trafiły w całości w polskie ręce, stając się ważnymi mostami granicznymi. Zdając sobie sprawę z ich znaczenia, polskie władze przeprowadziły zakrojone na szeroką skalę prace mające na celu zabezpieczenie przepraw.

Most w Tczewie (fot. Michał Banach)

W 1939 roku wraz z zagrożeniem przejęcia mostów podczas działań wojennych, podjęto decyzję o zaminowaniu obu konstrukcji. Przeprawy te mogły bowiem posłużyć do przeprowadzenia dużego natarcia w kierunku Gdańska.

1 września 1939 roku na kilkanaście minut przed rozpoczęciem ostrzału Westerplatte, niemieckie lotnictwo zbombardowało polskie stanowiska na zachodnim brzegu Wisły, aby uniemożliwić wysadzenie mostów. Mimo przerwania kabli, saperzy po przeprowadzeniu napraw wysadzili oba mosty, wyłączając je z eksploatacji na kilka tygodni.

Utrata oby przepraw miał wpływ na spowolnienie działań Wehrmachtu w północnej Polsce w czasie Kampanii Wrześniowej. Po zakończeniu walk okupanci odbudowali jedynie nowy most kolejowy, a w przypadku starego mostu ograniczyli się jedynie do zbudowania przejść między niezawalonymi częściami mostu, a nowym mostem, umożliwiając ruch pieszy.

8 marca 1945 roku niemieckie oddziały wycofujące się przez Wisłę wysadziły nowy most kolejowy. Ze względu na uszkodzenia starego mostu z 1939 roku, nie wysadzono go.

Cień dawnej chwały

Po wojnie rozpoczął się trudny proces odbudowy zniszczonych w czasie wojny mostów na Wiśle. Prace nad mostami w Tczewie ruszyły w marcu 1946 roku. Niestety z powodu uszkodzeń mostów i chaotycznego podejścia do prac, mimo uruchomienia 8 marca 1947 częściowo odbudowanego mostu, już po nieco ponad dwóch tygodniach konstrukcja uległa uszkodzeniu w czasie powodzi.

W grudniu 1947 roku ponownie uruchomiono most kolejowy i częściowo odbudowany most drogowy (stary most), cały czas kontynuując prace remontowe. Te zakończyły się ostatecznie w 1959 roku ponownym uruchomieniem dwóch mostów w pełni odbudowanych.

Nowy most kolejowy podczas odbudowy w czasie wojny

Niestety w toku prac zlikwidowano większość uszkodzonych wieżyczek obronnych na starym moście, oraz portale wjazdowe. Do dnia dzisiejszego przetrwały jedynie 4 wieżyczki. W 2015 roku rozpoczął się remont starego mostu, spowodowany jego złym stanem technicznym. Niestety z powodu kosztów, prace przebiegają bardzo powoli – po przeprowadzeniu prowizorycznych poprawek, most drogowy zamknięto i wycofano ciężki sprzęt. Obecnie most jest zamknięty dla ruchu, ale żadne prace nie są na nim prowadzone.

Most w Tczewie pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych w Polsce.