M-497 Black Beetle – eksperymentalny pociąg o napędzie odrzutowym

W 1966 roku amerykańskie linie kolejowe New York Central Railroad przeprowadziły nietypowy eksperyment. Na jednym z wagonów silnikowych zamontowano silniki odrzutowe z bombowca B-36. Pojazd otrzymał nazwę M-497 Black Beetle i służył jako pojazd testowy, a w trakcie prób ustanowił nie pobity, amerykański rekord prędkości dla pociągów. Był to również pierwszy pociąg, na którym zamontowano silniki odrzutowe.

Przełom lat 50. i 60. przyniósł wiele zmian w transporcie masowym na całym świecie. Rozwój lotnictwa oraz rozbudowa sieci dróg sprawiły, że spadło zainteresowanie zarówno rejsami transatlantyckimi, jak i podróżami pociągami, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Amerykańskie linie kolejowe w okresie powojennym nie inwestowały w rozwój infrastruktury oraz nowych, szybszych pociągów (chociaż prowadzone pojedyncze eksperymenty) przez co systematycznie spadała liczba przewożonych pasażerów.

W 1965 roku w biurze technicznym linii New York Central (NYC) zrodził się pomysł zaprojektowania nowych, superszybkich pociągów, które miały obsługiwać krótkie i średnie trasy (tylko na nich kolej mogła jeszcze rywalizować z lotnictwem i samochodami). James Wright wpadł na pomysł wyposażenia pociągów w silniki odrzutowe. Jego koncepcja początkowo nie zyskała zainteresowania władz firmy, ale już rok później, prezes NYC Alfred Perlman ponownie przyjrzał się projektowi i podjął decyzję o rozpoczęciu prac nad nowym pociągiem.

Aby maksymalnie przyspieszyć prace, Wright uznał, że trzeba wykorzystać istniejący pociąg,i najlepiej wagon silnikowy. Wybór padł na kupiony w 1953 roku przez NYC wagon silnikowy Budd Company Rail Desiel Car-3 (RDC-3) o numerze M-497. Pojazd miał 25,9 m długości i napędzany był dwoma silnikami diesla o mocy 275 KM, zapewniającymi mu prędkość 137 km/h. RDC-3 mieścił 48 pasażerów.

Silniki, które miały posłużyć do napędu odrzutowego pociągu kupiono z demobilu – były to dwa silniki General Electric J47-GE-19 pochodzące z bombowca B-36 (wykorzystywano je jako silniki pomocnicze podczas startu), zmagazynowanego w bazie Davis-Monthan. Koszt zakupu silników wyniósł 5000 dolarów (współcześnie około 37 000 dolarów).

RDC-3 oraz silniki wysłano następnie do NYC’s Collinwood Technical Center niedaleko Cleveland w stanie Ohio, gdzie zespół pod kierownictwem Donalda Wetzela dokonał przebudowy wagonu. W trakcie prac przebudowano przód wagonu dodając gondolę z silnikami na dachu, oraz bardziej opływową osłonę kabinę. Znacząco przebudowano również wnętrze wagonu, tak aby mogło pomieścić system paliwowy silników. Według dostępnych informacji same silniki również przerobiono tak, aby mogły być zasilane innym paliwem. Na czas prób z przedziału pasażerskiego usunięto fotele i zastąpiono je sprzętem diagnostycznym. W wyniku przebudowy M-497 wydłużył się do 27,6 m.

Następnie wagon, który otrzymał nieoficjalnie nazwę Black Beetle (ze względu na swoje malowanie) został skierowany na trasę między miastami Toledo, Ohio i Butler. Wybór tej trasy podyktowany był wchodzącym w jej skład długim na 111 km całkowicie prostym odcinkiem torów, idealnie nadającym się do prób prędkości.

Próby wagonu rozpoczęto w lipcu 1966 roku. W trakcie przejazdów przed pociągiem leciał samolot Beechcraft Model 18, który miał sprawdzać, czy nie ma żadnych przeszkód na torach. Podczas drugiego przejazdu, który miał miejsce 23 lipca wagon rozpędził się w pewnym momencie do prędkości 315 km/h. W obawie przed uszkodzeniem konstrukcji, Donald Wetzel zredukował prędkość, przez co oficjalnie M-497 osiągnął na tej trasie prędkość 295,88 km/h. Ustanowiony wówczas rekord nie został pobity przez żaden późniejszy amerykański pociąg.

Testy wagonu kontynuowano, ale szybko wyszły na jaw liczne wady konstrukcji, które należałoby usunąć przed wprowadzeniem jej do eksploatacji. Największą wadą był brak wstecznego biegu, przez co wagon musiał być przepychany, oraz źle ustawiony wylot gazów z silników, które były zasysane przez system chłodzenia silników diesla, potrzebnych do zasilania hamulców.

Zdobyte podczas prób doświadczenie było bardzo bogate, ale nigdy nie zostało wykorzystane, ponieważ NYC połączyła się w 1968 roku z Pennsylvania Railroad. Utworzona wówczas firma Penn Central Transportation Company (PC) zaangażowała się w rozwój sieci Amtrak, która nie miała osiągać takt dużych prędkości jak Black Beetle.

Wagon M-497 po zakończeniu prób został ponownie przebudowany, usunięto silniki i przywrócono go do eksploatacji. Wykorzystywano go do 1977 roku (wagon przeżył firmę PC, która zakończyła działalność w 1976 roku), a w 1984 roku został zezłomowany. Co ciekawe, silniki odrzutowe wykorzystano w specjalnym pojeździe do odśnieżania torów. Warto dodać, że podobne eksperymenty z odrzutowymi pociągami prowadzono również w Rosji.